خادم الاسلام

اسلام و اقتصاد جهانی ،قسمت سوم    

خدای متعال اسلام را دینی جهانی قرار داده است و تعالیم آن قابلیت آن را دارند تا تمامی بخش های جامعه جهانی را اداره نمایند  ، آن دسته از الگوهای مالی اقتصادی که خدای متعال برای مدیریت اقتصادی جهان به انسانها ارائه داده است بسیار متنوع بوده که در صورت عملیاتی شدن صحیح در سطح جامعه های مطبوع قابلیت آن را دارند که به توزیع عادلانه ثروت پرداخته و رشد و بالندگی اقتصادی را برای افراد آن جوامع به ارمغان بیاورند . 

یکی دیگر از الگو های اقتصادی اسلام که با آن می توان جامعه ای پویا بنا نهاد انفال نام دارد  

2.    انفال  :

اموال اختصاص یافته به رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و امامان علیهم السّلام را اَنفال می‌گویند ، انفال، جمع نَفْل یا نَفَل به معنای زیادی، بخشش و غنیمت است (مستند الشیعة ج۱۰، ص۱۳۹)وجه نام گذاری اموال ویژه پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و پس از آن حضرت، ائمه علیهم السّلام به انفال که از قرآن کریم نشأت گرفته این است که خداوند به منظور گرامیداشت و برتری بخشیدن وجود مبارک رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و امامان علیهم السلام بر دیگران، افزون بر خمس، انفال را نیز به آنان اختصاص داده است.

﴿ یَسْئَلُونَکَ عَنِ اَلْأَنْفالِ قُلِ اَلْأَنْفالُ لِلّهِ وَ اَلرَّسُولِ﴾(سوره أنفال‏، آیه1) از تو درباره انفال [= غنایم، و هرگونه مال بدون مالک مشخص‌] سؤال می‌کنند؛ بگو: «انفال مخصوص خدا و پیامبر است!

البته باید توجه نمود که اختصاص این اموال به اهل بیت علیهم السلام به این معنی که ایشان آن اموال را برای خود بردارند و صرف هزینه های شخصی خود کنند نیست ، بلکه ایشان از جانب خدای متعال مامور به تقسیم عادلانه آن اموال در مصارف ویژه ای هستند تا جامعه ای معتدل بسازند ،خدای متعال در این باره فرمود :

 ﴿ ما أَفاءَ اَللّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ اَلْقُرى فَلِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی اَلْقُرْبى وَ اَلْیَتامى وَ اَلْمَساکِینِ وَ اِبْنِ اَلسَّبِیلِ کَیْ لا یَکُونَ دُولَةً بَیْنَ اَلْأَغْنِیاءِ مِنْکُمْ﴾(سوره حشر ، آیه 7) آنچه را خداوند از اهل این آبادیها به رسولش بازگرداند، از آن خدا و رسول و خویشاوندان او، و یتیمان و مستمندان و در راه ماندگان است، تا (این اموال عظیم) در میان ثروتمندان شما دست به دست نگردد!

انفال انواع و مصادیق مختلفی دارد که عبارت اند از :

1.       زمین کافران

زمین کافران که مسلمانان بدون جنگ و خونریزی بر آن دست یافته ‏اند؛ خواه مالکانش آن را رها کرده باشند، مانند زمینهای یهودیان بنی نضیر در مدینه، و یا خود آنان به حکومت اسلامی داده باشند، مانند فدک (جواهر الکلام ج۱۶، ص۱۱۶)به این نوع، فی‌ء نیز گفته می‏شود (مجمع البحرین ج۴، ص۳۵۴)

2.       زمین موات

زمین موات یعنی زمینی که به سبب موانعی همچون بی آبی یا آب گرفتگی و مانند آن، بدون عمران و اصلاح قابل بهره برداری نیست؛ خواه مالکی داشته و از بین رفته یا آن را رها کرده باشد و یا از اصل، مالکی نداشته باشد، مانند بیابانها(جواهر الکلام ج۱۶، ص۱۱۷-۱۱۹)

3.       زمینهای بی مالک

ساحل دریا و کناره رود و هر زمین بدون مالک؛ هرچند موات نباشد، مانند برخی جزایر (مستند العروة (خمس) ج۱۵، ص۳۶۶) قلّه کوه‏ها، درّه‏ها، نیستان‏ها و جنگلها(جواهر الکلام ج۱۶، ص۱۲۰-۱۲۲)

4.       اموال  اختصاصی پادشاهان کافر

5.       غنائم برگزیده در جنگ

6.       غنائم در جنگ بی اذن امام

7.       ارث بدون وارث

8.       معادن  

باید توجه داشت که امام معصوم علیه السلام در زمان حضور و در زمان غیبت ولی فقیه مالک این اموال است و باید آنها را در موارد مذکور به صورت عادلانه خرج کند تا جامعه مسلمانان در رفاه قرار بگیرند .