خادم الاسلام

نقش دوست در تربیت فرزند 1

پس از آن که کودک دوران خرد سالی و کودکی را که بیشتر از آن که تحت تاثیر محیط باشد خانواده روی او اثر می گذارد را سپری نمود و در وادی نوجوانی وارد شد ، تاثیرات محیطی و افراد جامعه بر روی او بیش از تاثیر افراد  و محیط خانواده خواهد بود ، کودکی که تا دیروز تمامی کار های خود را زیر نظر والدین انجام می داد از این پس خود را مستقل از آنها دیده و سعی می کند خود به تنهایی و مستقل از خانواده تصمیم گیری کند و لذا شاهد هستیم که در این دوران والدین نمی توانند نظارتی جامع بر فرزندان خود داشته باشند ، این امر در دوران جوانی به نهایت درجه خود می رسد تا جایی که وقتی فرزند به سنین بیست سالگی  و بالاتر  می رسد دیگر نمی توان او را با روش هایی که در سنین قبلی کنترل می شد کنترل کرد ، این دوران زمان ظهور ملکات و اخلاقیاتی است که والدین در سنین قبلی در فرزند ایجاد کرده اند و هر چه در آن دوران کاشته اند در این زمان به محصول می نشیند ، لذا تربیت در این دوران دیگر به نحو آموزشی و اجباری  نیست بلکه والدین باید آن شیوه را ترک کرده و تنها در صدد اندرز  و تذکر تعالیمی بر آیند که در دوران  کودکی به او  آموزش داده بودند ، که به این ترک شیوه تربیت قبلی نوجوانان  در روایات به این نحو اشاره شده است :

رسول اکرم صلی الله علیه و آله  در بیانی نورانی فرمود :

« احْمِلْ صَبِیَّکَ حَتَّى یَأْتِیَ عَلَیْهِ سِتُّ سِنِینَ ثُمَّ أَدِّبْهُ فِی الْکِتَابِ سِتَّ سِنِینَ ثُمَّ ضُمَّهُ إِلَیْکَ سَبْعَ سِنِینَ فَأَدِّبْهُ بِأَدَبِکَ فَإِنْ قَبِلَ وَ صَلَحَ وَ إِلَّا فَخَلِّ عَنْهُ. »(مکارم الأخلاق، ص: 222) فرزندت را تا شش سال رها کن، و 6 سال به کتاب تربیتش کن، بعد هفت سال با خود همراه ببر و ادب یادش ده، اگر قبول ادب کرد و صالح شد که خوب و گر نه بخودش واگذار.

همچنین در بیانی دیگر فرمود :

«‏ الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ رَضِیتَ أَخْلَاقَهُ لِإِحْدَى وَ عِشْرِینَ وَ إِلَّا فَاضْرِبْ عَلَى جَنْبِهِ فَقَدْ أَعْذَرْتَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى»(مکارم الأخلاق، ص: 222) فرزند تا هفت سال حاکم است (یعنى آزاد) و تا هفت سال بنده است (یعنى باید کاملا تحت تربیت باشد)، و هفت ساله سوم وزیر است (باید مورد مشورت قرار گیرد)، اگر در 21 سالگى اخلاقش رضایت بخش شد، که بهتر و گر نه او را رها کن که در نزد خدا معذورى.

بدیهی است که مراد روایت این است که  بعد از سنین 19 الی 21 سالگی والدین باید دست از تربیت دوران کودکی بردارند و بر اساس آیات امر به معروف  و نهی از منکر تنها بر والدین لازم است که فرزندان را موعظه کرده و آموزش های قبلی را به آ« ها تذکر دهند تا اگر آنها فراموش کرده بود به یاد بیاورد

در دوران نوجوانی و اوائل جوانی  فرزند به دنبال آزادی های خاصی است و دوست دارد با دیگر افراد جامعه ارتباط آزاد تری برقرار کند و لذا شروع به انتخاب دوستانی از هم سالان خود می کند در این هنگام بر والدین لازم است تا آموزه های مربوط به انتخاب دوست را با زبانی دوستانه به نحوی که کودک درک کند این مطالب به نفعش هستند برای او بازگو کنند .

ابتدا خود والدین باید بدانند که دوستان در شکل دهی به شخصیت انسان ها به ویژه در سنین نوجوانی و جوانی بسیار تاثیر گذار هستند و نسبت به آموزش صحیح به فرزندان در این رابطه نباید غفلت بورزند چرا که دوستان شایسته و خوب در هدایت فرزندانشان به سوی کمال و سعادت تأثیرگذارند و دوستان ناشایست نیز با انحراف آنها و کشیده شدن به طرف ناهنجاری های اخلاقی و اعتقادی آثار جبران ناپذیری به روی آنها بر جای می گذارند.

بنابر این ضرورت دارد والدین پس از این که ضرورت  این مطالب را به خوبی درک کردند آن را به فرزندان بفهمانند و در صدد انتقال معارفی باشند که در مقالات بعدی به آنها اشاره می شود .