آداب تادیب فرزندان - تشویق و تادیب

آداب تادیب فرزندان - تشویق و تادیب

 

کودک تا هفت سالگی معنی تشویق و تأدیب را درک نمی کند . تنها یک چیز باعث رشد و بالندگی او می شود و آن ابراز علاقه ی بیشتر و محبت به اوست، او باید تا هفت سالگی بازی کند، پس از آن پدر و مادر تکالیف دیگری نسبت به او دارند که باید به آنها بپردازند، در راستای این وظایف، جهت هدایت مستمرّ و حفظ و حراست او، دو روش موجود هست یکی راه تشویق است و دیگری راه تأدیب .

تشویق وعده نیکو دادن و تادیب وعید و تهدید کردن است ، باید دقت کرد که این دو امر باید به صورت متعادل و بر اساس ساختار های شخصیتی فرزندان اعمال شوند و بایدمراقب بود که در هیچ کدام یک از این دو امر مهم افراط و تفریطی صورت نگیرد ، به عبارت دیگر باید به نحوی با کودکان رفتار کرد که در حالت خوف  و رجاء قرار گیرند و این حد به صورت متعادل حفظ شود .

البته باید دوران تربیت فرزند را به خوبی شناسایی کرد چرا که اگر رفتار های تربیتی مربوط به دوره ها را به صورت نا صحیح اعمال کرد موجب ایجاد اثر معکوس می شود  ، در بیانات نورانی اهل بیت علیهم السلام به این دوره ها اشاره شده است :

دوران تربیت کودک را پیشوایان اسلام، به سه دوره ی هفت ساله تقسیم کرده اند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

«دِعْ إِبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ، وَ یؤَدَّبُ سَبْعاً، وَ  أَلْزِمْهُ نَفْسَک سَبْعَ سِنینَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إلاّ فَإِنَّهُ لاخَیرَ فِیهِ» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 46)بگذار فرزندت تا هفت سالگی بازی کند، و در هفت سال دوم او را پرورش و تأدیب کن، و در هفت سال سوم خود را بیشتر به او ملزم کن - یعنی بیشتر مواظبش باش - اگر اصلاح و رستگار شد چه بهتر، وگرنه پس از آن هیچ فایده ای ندارد و هیچ خیری در او نیست .

مشاهه می شود که امام علیه السلام  تادیب را به هفت سال دوم و سوم اختصاص داده اند که در هفت سال اول القاءات و نظارت ها باید به صورت آمرانه و خیر خواهانه باشد و در هفت سال سوم باید بیشتر اهمیت به او داد و رفتارش را زیر نظر داشته و از او در مورد امور  مختلف مطالبه داشت ، اما اگر رفتار های تربیتی تا این سن جوابی نداشت از آن سن به بعد دیگر اثری نخواهد داشت .

متاسفانه بسیاری از خانواده ها  بعد از این که فرزندانشان وارد دوره جوانی می شوند و سنشان بیش از بیست سال می شود با بروز اولین ناهنجاری های خطر ناک در آنان به فکر تربیت آنها می افتند و هر تلاشی که می کنند هیچ اثری ندارد ، ایشان متوجه این نکته نیستند که سن تربیت فرزندشان سپری شده است و قابلیت تغییر در آنها وجود ندارد ، اما اگر قبل از این دوران به فکر افتاده بودند و شرایط را برای تربیت ایشان آماده کرده بودند در زمان جوانی فرزندان  ثمره زحمت های خود را چشیده و با آرامش شاهد موفقیت میوه های زندگیشان بودند .

 

خلاصه آن که والدین باید با حساسیت بسیار زیادی در امر تربیت فرزندانشان بکوشند و دوران آغازین تربیت به صورت جدی آنها از ابتدای دوران دبستان و

با ورود کودک به هفت سالگی است ، این دوران بسیار سخت و دشواری برای  تربیت فرزندان است و زحمت های بسیاری بر والدین و مربیان ایجاد می کندچرا که این دوران زمان مدرسه رفتن و وارد شدن به جمع دوستان و گروه همسالان کودک است ، آن هم کودکانی که هرکدام فرهنگ، اخلاق، خلق و خوی متفاوتی دارند، و کودک با ورود به محیط های این چنینی در معرض هجوم فرهنگ و عوامل مختلفی قرار می گیرد و هر یک از این عوامل می تواند در خلق و خوی او تأثیر بگذارد، و اگر والدین اشراف کامل به او نداشته باشند، احتمال دارد زحمات پیشین آنها هدر رود. در اینجاست که وظیفه ی خطیر و مهم پدر و مادر و مربیان بیشتر شده و تشویق و تأدیب ضرورتش در این مواقع احساس می شود .

باید پا به پای کودک حرکت کرده و هنگامی که از مدرسه به خانه بر می گردد بعد از استراحت و پرداختن به نیاز های جسمی اش با ملاطفت با او هم صحبت شده و از اتفاقاتی که در طول روز برایش پیش آمده سوال کرد  با حوصله به تمام آنها گوش کرد ، در این هنگام اگرمشاهده شد که کودک اقرار به کار اشتباهی کرد نباید با او به صورت انفعالی برخورد کنیم و سریعا او را مورد تهدید و مجازات قرار دهیم چرا که امکان دارد دیگر اتفاقات بیرون از خانه را به ما نگوید ، در این حالت لازم است از سر محبت و به صورت غیر مستقیم ضرر هایی که به آن فعل انجام شده تعلق می گیرد را به گوش زد کرده و داستانی از کسانی که گرفتار آن اعمال ناشایست بوده برایشان تعریف کنیم و عاقبت سوء آن رفتار ها را به آنها گوشزد کنیم .

کودک ادراک دارد و خوب  و بد و سعادت و شقاوت را به خوبی درک می کند و اگر به صورت منطقی آسیب ه و عواقب سوء کار های بد به همراه داستان های واقعی مربوط به آن امور  به او گفته شود حتما در تصمیم گیری های او تاثیر گذار خواهد بود .

این نوع تادیب کردن است که در روایات میراث نیکو شمرده شده است

«خَیرُ ما وَرِّثَ الاَباءُ الاَبْناءَ الاَدبُ»(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏8، ص: 150)بهترین ارثی که پدران برای فرزندان به جای می گذارند، ادب است.

 

 نه آن تادیبی که با ضرب  و شتم و انفعال همراه باشد ، این امر راه تادیب حیوانات است و با آن نمی توان انسان تربیت کرد