پرورش عواطف در کودکان
انسان موجودی دارای احساسات خاص و متعالی است ، خدای متعال نیاز به محبت را در فطرت انسان قرار داده است ، هم باید به او محبت شود و هم باید به دیگران محبت کند ، خدای متعال با امر به مدیریت این غریزه فطری در وجود انسان او را وادار می کند تا با نیروی عقل محبت های خود را تعالی ببخشد ، آن را از توجه دادن به عالم ماده به وجود های الهی متوجه کند و به خدا و خدا گونه ها محبت داشته باشد تا با این مدیریت محبت در درجات ایمان سیر کند تا برسد به جایی که فرمود :
﴿اَلَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلّهِ ﴾ (سوره بقرة، آیه 165) آنها که ایمان دارند، عشقشان به خدا، شدیدتر است.
پس باید سرمایه فطری محبت را در مسیر تعالی قرار داد ، البته این فرایند مقدس ریشه در عوامل اختیاری خانوادگی و اجتماعی داشته که تمامی آنها باید به خوبی محقق شوند تا شاهد آماده شدن بستری باشیم که در آن عاشقان خدا تربیت می شوند .
برای این که محبت انسان در مسیر تکامل قرار گیرد والدین باید از دوران کودکی نهال مقدس محبت الهی را در وجود او بکارند تا کودک بتواند در مسیر محبت الهی گام برداشته و محبتش بیشتر شود .
بر اساس این مطالب باید دانست عواطف از مهم ترین محرکات انسان برای عمل است که از نخستین روزهای مرحله شیرخوارگی بروز یافته و به تدریج در طول سالهای عمر کودک که محیط اجتماعی اش گستره بیشتری پیدا می کند، به رشد خود ادامه می دهد.
محبت فرع بر علم و معرفت است و انسان به صورت ذاتی به اموری که کمالی در آنها وجود دارد محبت پیدا می کنند ، لذا اگر بخواهیم در کودکان نسبت به امری محبت ایجاد کنیم باید کمالاتی که در آن شی وجود دارد را به خوبی به ایشان معرفی و ارائه کنیم تا کودک بر اساس عقلانیت نسبت به یک امر محبت پیدا کند .
در ابتدا باید عواطف کودک را نسبت به اعضاء خانواده یعنی پدر و مادر افزونی بخشید ،چون زمانی که کودک نسبت به والدین احساس محبت داشته باشد سخنان آنها را در تمامی امور با جان و دل می پذیرد و مسیر را برای رشد معنوی و مادی او فراهم می کند ، در این رابطه باید دانست که بهترین وسیله و راه رشد دادن عواطف کودک توسط والدین آن است که کودک احساس کند در دریای مهر و محبت پدر و مادر غوطه ور است و آنان تمام نیازهای مادی و معنوی او را فراهم می کنند هنگامی که کودک به چنین احساسی دست یابد، بی گمان ارتباط عاطفی ای با منشأ این محبت و مهربانی؛ یعنی پدر و مادر پیدا می کند و اعتماد و اطاعتش نسبت به آنها بیشتر شده و به همین دلیل پذیرای افکار، مقاصد، خواسته ها و الگوهای آنان خواهد گردید.
به همین دلیل است که در سیره اهل بیت علیهم السلام مشاهده می شود که آن حضرات در محبت کردن به کودکان توجه ویژه ای داشته و همواره کودکان خود را می بوسیده اند و در رفع نیاز های آنها به خوبی تلاش می کرده اند .
امام علی علیه السلام از خاطرات شیرین دوران کودکی خود زمانی که نزد رسول اکرم صلی الله علیه و آله زندگی می کردند چنین یاد می کند:
« وَضَعَنِی فِی حِجْرِهِ وَ أَنَا وَلَدٌ یَضُمُّنِی إِلَى صَدْرِهِ وَ یَکْنُفُنِی فِی فِرَاشِهِ وَ یُمِسُّنِی جَسَدَهُ وَ یُشِمُّنِی عَرْفَهُ وَ کَانَ یَمْضَغُ الشَّیْءَ ثُمَّ یُلْقِمُنِیه» (نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص: 300)زمان کودکى مرا در کنار خود پرورش داد، و به سینهاش مى چسبانید، و در بسترش در آغوش مى داشت، و تنش را بمن مى مالید، و بوى خوش خویش را بمن مى بویانید، و خوراکى جویده در دهان من می نهاد (چنانکه پدر نسبت به فرزند کند)
که تمامی این رفتار ها برای تقویت محبت و تکامل بخشیدن آن صورت می گرفته است .
ما نیز باید راهی برای گسترش دایره محبت هایمان با فرزندانمان باشیم ، البته باید مراقب بود که از محبت افراطی پرهیز کرد که این محبت افراطی راه سعادت را به روی همه انسانها چه والدین و چه فرزندان می بندد و در آیات قرآن کریم و روایات به شدت از این محبت افراطی منع شده است .
وقتی والدین با محبت عادلانه و صحیح کودک را عاشق خود کردند قدرت سلطه و نفوذ بر عواطف کودک را یافته، خواهند توانست آنها را به جهت صحیحی سوق داده و تجربیات و فعالیتهایش را ـ به ویژه در هنگام بازی ـ به فرمان خود بگیرند. در این صورت است که عمل پرورش و تهذیب عواطف کودک، هماهنگ با مفاهیم و ارزشهای شایسته به انجام می رسد و میان انواع مختلف عواطف درونی او تعادل و توازن برقرار می گردد.
مهم ترین عاطفه شایسته پرورش در کودک، عاطفه خداپرستی است. اگر کودک بدین باور برسد که خدای تعالی سرچشمه هر نعمت و احسان و بخششی است و اوست که نعمتهای جاودانی را در بهشت برای شایسته کرداران و فرمانبران اوامرش قرار داده، احساس محبت و اعتماد به خداوند و تقدیس او در وجودش بارور می شود.
همچنین وظیفه والدین است که عاطفه کودک را نسبت به رسول خدا ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ و دیگر پیامبران و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ تقویت کنند و بهترین شیوه این کار حکایت هدفمندِ قصه زندگی آنهاست ، که وقتی والدین آن داستانها را از سر محبت و با ایمان درونی به کودکان بیان کنند کودکان از سر محبتی که به والدین دارند آن داستان ها را باور کرده و به مرور زمان محبتشان به اولیاء الهی بیشتر می شوند .
«روش قصه گویی از بهترین روشهای پرورش عواطف است؛ به ویژه قصه هایی که با سطح ادراکی و قدرت عقلی کودک هماهنگ باشد.»
پس بیایید برای کودکانمان با عشق داستان بگوییم .
