آداب عقد ازدواج

آداب عقد ازدواج   

 

پس از آن که تمامی مقدمات ازدواج فراهم شد لازم است مجلسی را فراهم نمود که در آن پیمان ازدواج بین زوجین برقرار شود که به آن در فرهنگ ما مسلمانان «مجلس عقد» می گویند ، در روایات وارده از اهل بیت علیهم السلام آداب و  شرایطی بیان شده است که به برخی از مهمترین آنها اشاره ای گذرا می کنیم : 

خطبه عقد در روز جمعه باشد

مستحب است در روز جمعه خطبه خوانده شود ، امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمود :

« یَوْمُ الْجُمُعَةِ یَوْمُ خِطْبَةٍ وَ نِکَاحٍ‏ »(الخصال، ج‏2، ص  384) روز جمعه روز خطبه خوانی و نکاح است

قمر در عقرب نبودن

حضرت صادق علیه السلام فرمود :

«مَنْ ... تَزَوَّجَ وَ الْقَمَرُ فِی الْعَقْرَبِ لَمْ یَرَ الْحُسْنَى‏»(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏8، ص: 275) هرکه عقد یا زفاف کند و ماه درعقرب (قمر در برج عقرب) باشد عاقبت نیکو نبیند .

خطبه خواندن قبل از عقد 

قبل از از عقد نکاح، خطبه خواندن سنّت است. .(حلیۀ المتقین ، باب چهارم، فصل سوم ) 

نقل شده است امام محمّد تقی علیه السلام چون دختر مأمون را عقد کرد، این خطبه را خواند: و به علت اختصار أن شیعیان نیز می توانند آن را بخوانند :

« الْحَمْدُ لِلَّهِ إِقْرَاراً بِنِعْمَتِهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِخْلَاصاً بِوَحْدَانِیَّتِهِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ سَیِّدِ بَرِیَّتِهِ وَ عَلَى الْأَصْفِیَاءِ مِنْ عِتْرَتِهِ أَمَّا بَعْدُ فَقَدْ کَانَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ عَلَى الْأَنَامِ أَنْ أَغْنَاهُمْ بِالْحَلَالِ عَنِ الْحَرَامِ فَقَالَ سُبْحَانَهُ‏ وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى‏ مِنْکُمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ‏ (سوره نور  ، آیه 32 )   »(مکارم الأخلاق، ص: 206) سپاس خدا را براى اقرار به نعمتهایش، و لا اله الا اللَّه براى اخلاص در یگانگیش‏ و درود بر محمد بهترین انسانها و بر برگزیدگان خاندانش (ائمه ع). اما بعد: یکى از احسان‏هاى خداوند بر مردم آنست که به حلال از حرام بى‏نیازشان کرد و فرمود (براى جوانان و دختران صالح خود ازدواج کنید که اگر فقیرند خداوند به فضل خود بى‏نیازشان سازد که خداوند وسعت دهنده داناست».

 

هم چنین خطبه های دیگری نیز نقل شده است که برای اطلاع از آنها رجوع کنید به کتاب شریف:  الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 369  ، بَابُ خُطَبِ النِّکَاح‏ .

 اطعام دادن

رسول صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:

«إِنَّ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِینَ الْإِطْعَامَ‏ عِنْدَ التَّزْوِیجِ‏.»(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 367) همانا از سنت پیامبران اطعام در هنگام ازدواج است

البته ولیمه دادن حدود و مرز هایی دارد که نباید از آنها تعدی نمود حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم  در این باره فرمود:

«الْوَلِیمَةُ أَوَّلَ یَوْمٍ حَقٌّ وَ الثَّانِیَ مَعْرُوفٌ وَ مَا زَادَ رِیَاءٌ وَ سُمْعَةٌ.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 368) ولیمه روز اوّل حق است و در روز دوم نیکی است و بیشتر از آن ریا و خود نمایی است.

زفاف در  شب و اطعام در روز

لازم است زمان خطبه عقد در شب ، مخصوصا در شب جمعه باشد و در روز اطعام و ولیمه ای به مهمانان داده شود ، امام صادق علیه السلام  فرمود :

« زُفُّوا عَرَائِسَکُمْ لَیْلًا وَ أَطْعِمُوا ضُحًى»(مکارم الأخلاق، ص: 207). عروسى را در شب قرار دهید و روز اطعام نمایید.

تعیین مهریه

تعیین مهریه  

 

بعد از آن که خانواده ها بر سر مسائل اساسی به توافق رسیدند ، لازم است که برای دختر خانوم مهریه ای قرار داده شود ، اما آن چه که امروزه شاهد آن هستیم تعیین مهریه های سنگین است که بسیاری از جوانان و خانواده ها را گرفتار کرده است و آرامش روحی  و روانی را از آنان سلب کرده است .

مردباید مقداری رابه عنوان مهریه زن انتخاب کند که واقعا قصد اداء آن را دارد ، چرا که به محض قبول مقدار مهریه اداء آن بر مرد واجب  و لازم می شود چرا که مهریه حقی است بر گردن مرد که آن را در قبال زن تضمین کرده است و بر ذمه گرفته است .

برخی با خود می گویند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته است ، این که مهم نیست !

اما در جواب این افراد باید گفت که حرف شما را اهل بیت علیهم السلام رد می کنند ، چرا که ،امام صادق علیه السلام  در بیانی نورانی فرمود :

«مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً وَ لَمْ یَنْوِ أَنْ یُوَفِّیَهَا صَدَاقَهَا فَهُوَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ زَانٍ»(مکارم الأخلاق، ص: 207)  هر که دخترى را بگیرد و قصد دادن مهرش را نداشته باشد، در نزد خداوند زناکار است.

پس باید مقداری را که مرد می تواند پرداخت کند به عنوان مهریه قبول کند .

البته باید دقت داشت که مهریه را نباید بسیار سنگین گرفت و در روایات وارده از اهل بیت علیهم السلام تعیین مهریه های زیاد باطل شمرده شده است . امیر المؤمنین علی علیه السلام در بیانی نورانی فرمودند : 

«إِنَّ أَحَقَّ الشُّرُوطِ أَنْ یُوفَى بِهَا مَا اسْتَحْلَلْتُمْ بِهِ الْفُرُوجَ وَ السُّنَّةُ الْمُحَمَّدِیَّةُ فِی الصَّدَاقِ خَمْسُمِائَةِ دِرْهَمٍ وَ مَنْ زَادَ عَلَى السُّنَّةِ رُدَّ إِلَى السُّنَّةِ» (مکارم الأخلاق، ص: 207) مهمترین شرطى که باید وفا شود مهرى است که زنان را بآن بخود حلال کرده‏اید و سنت محمد (ص) در مهر 500 درهم است، و هر که بر سنت بیفزاید آن را رد کرده است.

گذشته از این مباحث مهریه سنگین موجب خوشبختی افراد نمی شود بلکه آرامش روانی افراد است که زندگی را برای آنها شاد می کند ، پس با مهریه سنگین آن را از بین نبریم .

آداب خواستگاری

 آداب خواستگاری

 

پس از آن که والدین مورد مناسبی را برای ازدواج انتخاب کردند لازم است بعد از هماهنگی های لازم  به منزل عروس رفته و او را رسما از خانواده اش خاستگاری نمایند .

جلسه خواستگاری بسیار مهم و حساس است ، زوجین و خانواده های ایشان در صورتی که با یکدیگر از قبل آشنا نبوده اند لازم است به بحث پیرامون اعتقادات و آداب  و رسوم خود بپردازند و گرایش های فکری  و اجتماعی خود را مطرح کنند و از صداقت اگر نقطه نظراتی دارند را بیان کنند و اگر خدایی نکرده مشکلات و کاستی هایی وجود دارد را بیان کنند ، تا مبادا در دوران بعد از ازدواج که روشن می شوند موجبات نگرانی  و جدایی را بوجود بیاورد .

یکی از آدابی که در مجموعه روایات وارده از اهل بیت بیان شده است آداب خواستگاری است ،  از حضرت صادق علیه السلام نقل شده است که حضرت فرمودند ، هرگاه کسی اراده خواستگاری نماید دو رکعت نماز بگذارد و حمد الهی را بگوید و این دعا بخواند:

 

« اللَّهُمَ‏ إِنِّی‏ أُرِیدُ أَنْ‏ أَتَزَوَّجَ‏ فَقَدِّرْ لِی مِنَ النِّسَاءِ أَعَفَّهُنَّ فَرْجاً وَ أَحْفَظَهُنَّ لِی فِی نَفْسِهَا وَ فِی مَالِی وَ أَوْسَعَهُنَّ رِزْقاً وَ أَعْظَمَهُنَّ بَرَکَةً وَ قَدِّرْ لِی وَلَداً طَیِّباً تَجْعَلُهُ خَلَفاً صَالِحاً فِی حَیَاتِی وَ بَعْدَ مَمَاتِی»(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏3، ص: 482). خدایا من اراده نموده ام که ازدواج کنم پس مقدرم نما تا با زنی ازدواج کنم که در بین زنان عفیفترین بوده و در نفس خود من و مالم  را بیشتر از همه نگه می دارد و رزقش وسیع تر است و برکت عظیم تر دارد ، خدایا در تقدیرم فرزند طیبی قرار بده و او را هم در زمان حیات و هم بعد از مرگم وارثی صالح برایم قرار ده .

مشاهده می شود که در مکتب الهی اهل بیت علیهم السلام از همان ابتدایی ترین دوران شکل گیری خانواده فرزند و طیب  و صالح بودن آن مورد نظر قرار گرفته است تا جایی  که در دعای خواستگاری از آن ذکری به میان آمده است .

خلاصه آن که خانواده ها باید شباهت های اعتقادی  و فرهنگی را در نظر بگیرند و آن را ملاک تایید یا رد خانواده ها قرار دهند نه مسائل مالی و امور دیگر  را .

انتخاب همسر برای فرزندان

انتخاب همسر برای فرزندان 

 

در امر انتخاب مورد مناسب برای ازدواج فرزندان بسیاری از خانواده ها در سختی قرار دارند ، بسیاری افراد به دلیل نداشتن ملاک های مناسب در امر انتخاب مورد با وقفه های چندین ساله در امر ازدواج فرزندانشان مواجه می شوند ، اما برخی نیز آن قدر آسان گرفته و در امر انتخاب مورد برای ازدواج فرزندانشان مسامح به خرج می دهند که موجب مشکلات بسیاری در حیات فرزندانشان می شود .هم چنین بسیاری از فرزندان نیز در امر ازدواج به دلیل غلبه احساسات عقلشا تحت الشعاع قرار گرفته ونکات مهم را در نظر نمی گیرند ، به همین دلیل اهل بیت علیهم السلام در سفارشات خود به شیعیان همواره از انتخاب ناصحیح در امر ازدواج منع نموده و هشدار داده اند .

امام صادق علیه السلام فرمود :

«قَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَطِیباً فَقَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِیَّاکُمْ وَ خَضْرَاءَ الدِّمَنِ‏ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا خَضْرَاءُ الدِّمَنِ‏ قَالَ الْمَرْأَةُ الْحَسْنَاءُ فِی مَنْبِتِ السَّوْءِ.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 332)رسول اکرم صلی الله علیه و آله  در یکی از خطبه هایشان فرمود : ای مردمم برحذر باشید از « خضراء الدمن» ، گفته شد یا رسول الله « خضراء الدمن» چیست؟ فرمود : زن زیبا رویی که در کشتگاه بد رشد کرده باشد .

هم چنین امام صادق علیه السلام در بیان نورانی دیگری فرمود :

«‏ إِنَّمَا الْمَرْأَةُ قِلَادَةٌ فَانْظُرْ إِلَى مَا تَقَلَّدُهُ قَالَ وَ سَمِعْتُهُ یَقُولُ لَیْسَ لِلْمَرْأَةِ خَطَرٌ لَا لِصَالِحَتِهِنَّ وَ لَا لِطَالِحَتِهِنَّ أَمَّا صَالِحَتُهُنَّ فَلَیْسَ خَطَرُهَا الذَّهَبَ وَ الْفِضَّةَ بَلْ هِیَ خَیْرٌ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ أَمَّا طَالِحَتُهُنَّ فَلَیْسَ التُّرَابُ خَطَرَهَا بَلِ التُّرَابُ خَیْرٌ مِنْهَا.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 332) زن گردن بند است، دقّت کن که چه چیز را بر گردن خود مى‏آویزى، و بدان که براى هیچ زنى هم قدر و هم ارزشى نیست، نه براى نیکان آنان و نه براى بدانشان، و امّا با شایستگانشان، طلا و نقره همپایه نیست، که زن خوب گرانبهاتر از طلا و نقره است، و با فاسدانشان نیز خاک همانند نیست بلکه خاک ارزشمندتر از آنهاست.

بنابر این هم بر والدین و هم بر زوج های جوان لازم است در اننتخاب همسر فضیلت های اخلاقی  و دینی را که مشخص کننده رابطه فرد با خدای متعال  و ایمان اوست را در نظر بگیرند نه این که فضیلت های خانوادگی  و مال و ثروت و زیبایی  و ... ، چرا که هیچ کدام از این امور خوشبختی نمی آورد و احساس امنیت و آرامشی که در سایه ایمان افراد خانواده به خدای متعال است بستری رویایی برای زندگی سالم را فراهم می آورد .

ازدواج فرزندان

ازدواج فرزندان

 

پس از آن که فرزندان به سن بلوغ فکری  و جسمی رسیدند و توانایی آن را یافتند که بتوانند به صورت مستقل بر رای و نظر خود تکه کنند بر والدین لازم است تا مقدمات ازدواج ایشان را فراهم کنند ، این حقی است واجب که ادای آن از جمله وظایف والدین شمرده شده است

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود :

« حَقُّ الوَلدِ على‏ والِدِهِ أن یُحَسِّنَ اسمَهُ، ویُزَوِّجَهُ إذا أدرَکَ، ویُعَلِّمَهُ الکِتابَ» (نهج الفصاحة ، ص: 448)حقّ فرزند بر پدرش این است که نام نیکو برایش انتخاب کند، هر وقت بالغ شد، او را همسر دهد، و بدو قرآن بیاموزد.

 و از  ترک این کار و تاخیر در آن نهی شده است ، رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود :

« مَن بَلَغَ وَلدُهُ النِّکاحَ وعِندَهُ ما یُنکِحُهُ فلَم یُنکِحْهُ ثُمّ أحدَثَ حَدَثاً فالإثمُ علَیهِ.»( کنز العمّال: 45337.)هر که فرزندش به سنّ ازدواج برسد و توانایى مالى داشته باشد که او را همسر دهد و ندهد و از آن فرزند خطایى سر زند، گناهش به گردن اوست.

بر این اساس بر والدین لازم است تا در امر انتخاب همسر مناسب برای فرزندشان تمام تلاش و ریز بینی های لازم را اعمال نموده و سعی کنند تا فردی را که صلاحیت ها واقعی دارد را به عنوان همسر فرزندشان انتخاب کنند .

باید دقت نمود که فرزندان انسان هستند و اقتضای حیات انسانی آنها ایجاب می کند که ازدواج کرده و تشکیل خانواده دهند و این امر اختصاص به سن و سال خاصی یا دارا بودن شرایط غیر ضروری نیست ، متاسفانه در بین برخی افراد و اقوام  این گونه رسم شده است که فرزندان باید به سن خاص برسند و یا مدرک تحصیلی خاصی را اخذ کنند تا بتوانند ازدواج کنند ، این آداب  و رسوم امری بسیار باطل بوده و از نظر شرع و عقل مردود است ، بلکه معیار اصلی در فرارسیدن زمان ازدواج نیاز های ضروری انسان است که اگر پاسخ مثبت به آنها داده نشود به گناه می افتد ، همین امر کافی است که اقدام به ازدواج هم از نظر شرعی  و هم از نظر عقلی مشروعیت پیدا کند .

نباید از فقر  ترسید و امور دیگر را بهانه قرار داد ، چرا که خود خدای متعال این گونه امر نموده و خود نیز انسان را حمایت می کند

﴿أَنْکِحُوا اَلْأَیامى مِنْکُمْ وَ اَلصّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اَللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اَللّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ﴾ (سوره نور ، آیه 32 )   مردان و زنان بی‌همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی‌نیاز می‌سازد؛ خداوند گشایش‌دهنده و آگاه است!