تاثیر حالات شیر دهنده بر نوزاد

تاثیر حالات شیر دهنده بر نوزاد 

 

بدیهی است که حالات روحی، روانی و اخلاقی زن شیرده به نوزاد سرایت می کند، بلکه حالات ظاهری (زیبائی و زشتی) او نیز بر شیرخوار اثر می گذارد. در این رابطه در مجموعه روایاتی که از اهل بیت علیهم السلام وارد شده است به این امور توجه ویژه ای شده است  که به برخی از آنها اشاره می کنیم :

زیبایی شیر دهنده

امام باقر علیه السلام در بیانی نورانی پیرامون شکل ظاهری دایه و شیر دهنده  فرمودند :

«اِسْتَرضِعْ لِوَلَدِکَ بِلَبَنِ الحِسَانِ وَ اِیَّاکَ وَ القِبَاحِ، فَاِنَّ اللَّبَنَ قَدْ یُعدِی» ( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 44) «شیر زنان زیباروی را به فرزند خود بده. مبادا که زنان زشت روی را به شیردهی فرزندت بگماری؛ زیرا شیر گاهی [زشتی و زیبایی را نیز] سرایت می دهد.» 

بنابر این در امر انتخاب دایه و وشیر دهنده به کودک شایسته  است علاوه بر دارا بودن خصوصیات مطلوب معنوی شاکله ظاهری او نیز زیبا باشد تا فرزند از زیبایی او تاثیر بپذیر و زیبا شود .

عفت شیر دهنده

عفت زن شیر دهنده نیز از اولویت هایی است که در روایات به آن اهمیت داده اند و از سپردن نوزاد به زنی که عفت و حیاء نداشته و اقدام به انجام گناهان منافی با عفت می کند نهی شده است

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

«تَوَقُّوا عَلی أَولَادِکُمْ لَبَنَ البَغِیَّهِ وَ المَجْنُونَهِ، فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی»( مکارم الأخلاق، ص: 223)«شیر زنان زناکار و دیوانه را از فرزندان خود دور نگه دارید؛ زیرا شیر [این ویژگی ها را] سرایت می دهد.

 بلکه بالاتر از آن از شیر دادن با شیر زنی که از زنا متولد شده است نیز نهی شده است  .

علی بن جعفر نقل می کند که :  از برادرم  امام موسی بن جعفر علیه السلام از زنی که از زنا متولد شده است پرسیدم که :

«هَلْ یَصْلُحُ أَنْ یُسْتَرْضَعَ بِلَبَنِهَا قَالَ لَا یَصْلُحُ وَ لَا لَبَنِ ابْنَتِهَا الَّتِی وُلِدَتْ مِنَ الزِّنَى.»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 44)آیا صلاحیت این را دارد که با شیرش به نوزاد شیر داد ، حضرت فرمود خیر ، این صلاحیت را ندارد بلکه فرزند او نیز اگر از زنا متولد شده باشد همین حکم را دارد .

طهارت شیر دهنده

طهارت شیر دهنده

 

طبق بیانات ائمه اطهار علیهم السلام و علاوه بر آن تجربیات عینی بسیاری از افراد و هم چنین بر اساس متخصصین  علوم تربیتی تغذیه، شیر و غذا در ساختن شخصیت کودک نقش به سزایی دارد و هم چنین کیفیت و چگونگی غذا و غذا دهنده نیر اثرات بسیاری بر روی انسان دارد بنابر این شخصیت و حالات زن شیرده [اعم از مادر یا دایه] در فرهنگ اسلام مورد توجّه و عنایت ویژه قرار گرفته است ، تا جایی که در روایاتی که از ائمه اطهار وارد شده است صراحتا به ضرورت انتخاب مادر و شیر دهنده مناسب  و این که چه احوالاتی داشته باشد توجه شده است

امام باقر علیه السلام فرمود :

 «عَلَیْکُمْ بالْوَضّآءِ مِنَ الظُّؤْرَهِ، فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 45)بر شما باد که از بین زنان شیرده پاکان و پاکیزگان را برگزینید؛ زیرا شیر سرایت دهنده ی (ویژگی های شخصیتی) است.

امام علی علیه السلام  نیز در روایتی به نقش و اهمیت کسی که به فرزند شیر می دهد اشاره می کند :

« لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یَغْلِبُ الطِّبَاعَ‏ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ‏.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 43) به فرزندان خود از شیر زنان احمق ( نادان و احول) نخورانید چرا که شیر بر طبیعت غالب می شود ، رسول اکرم صلی الله علیه و آله  فرمود احمقان را به عنوان شیر دهنده فرزندانتان انتخاب نکنید چرا که فرزند به آن شبیه می شود .

بنابر این بر والدین لازم است مراقب باشند که به کودکشان از چه می خورانند  ، بلکه لازم است مراقب باشند که مادر نیز از چه چیزی تغذیه می کند چرا که آن هم در شیری که فرزند می خورد تاثیر دارد .

هر چند از ظاهر بیانات  اهل بیت علیهم السلام که در بالا بیان شد این است که والدین باید در مقام اجیر برای شیر دادن فرزندان به نکات ذکر شده توجه داشته باشند اما اطلاق روایات و علتی که در آن بیان شده است این را می فهماند که حتی اگر خود مادر نوزاد نیز حالات خوبی نداشت باید نگذاشت تا به او شیر دهد ، بنابر این به طریق اولی باید دقت داشت که از انتخاب همسری که دارای شرایط مناسب نیست پرهیز کرد چرا که فرزند انسان از او رنگ و نقش می گیرد .

هم چنین اگر بعد از ولادت کودک مادر دچار عارضه ای روانی شد باید مراقب بود تا از شیر او ننوشد تا عارضه از بین برودو الا لازم است  برای او دایه ای دیگر که واجد شرایط است پیدا نمود .

ضرورت شیر دادن نوزاد با هر دو سینه مادر

ضرورت شیر دادن نوزاد با هر دو سینه مادر

 

کودک باید از هر دو سینه مادر شیر بنوشد، زیرا در آن فواید و حکمت هایی نهفته است .برخی مادران به خاطر دو فرزند بودن یا این که شیر دادن با یک طرف سینه برای آنها راحت تر است از شیر دادن کودک با طرف دیگر سینه خود داری می کنند ، ایشان از اسرار این امر غافل اند و نمی دانن حکمت این که  خدای متعال به مادر دو سینه برای شیردادن داده است این است که آن دو با هم غذای کودک را تامین می کنند و در هر کدام از آنها آثاری منحصر به فرد نهفته است   .

! پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

«جَعَلَ اللهُ تَعالی رِزْقَهُ فیِ ثُدْیَیْ اُمِّهِ فِی أَحَدِهِما شَرابُهُ وَ فِی الآخَرِ طَعَامُهُ»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 453)«خدای بزرگ روزیِ کودک را در هر دو پستان مادرش قرار داده است؛ در یکی نوشیدنی و در دیگری، غذا.»

هم چنین اُم اسحاق دختر سلیمان می گوید:

«من یکی از دو پسرم محمد یا اسحاق را شیر می دادم که امام صادق علیه السلام مرا دید و توصیه فرمود: «ای مادر اسحاق! نوزاد را تنها از یک پستان شیر نده، بلکه از هر دو پستان شیر بده؛ زیرا در یکی غذا نهفته است و در دیگری، نوشیدنی»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 453)

ظاهرا مراد اهل بیت علیهم السلام ازاین بیان که فرمودند « در یکی نوشیدنی و در دیگری، غذا قرار داده است » این است که همانگونه که برای حیات انسان هم آب  و هم طعام نیاز است که هیچ کدام به تنهایی کافی نیست ، درمورد شیر خوردن کودکان نیز همین گونه است که در هر دو سینه مادر با هم آثاری وجود دارد که نیازهای کودک را به خوبی بر طرف می کند یا می توان گفت در یک سینه مادر اثری است که نیاز کودک به آب و در دیگری اثری است که میاز کودک به غذا را برطرف می کند  لذا نباید به شیر دادن به تنهایی از یک پستان اکتفاء کرد. 

مدت زمان شیرخوارگی

مدت زمان شیرخوارگی

 

سرآغاز زندگی کودک دوران شیرخوارگی اوست، و خداوند آن را با روش و نظم دقیق پی ریزی فرموده است،برای آن زمان و مقدار و آدابی بیان نموده است تا کودک به صورت منظم رشد پیدا کرده و از دوران طفولیت عبور کند .

مدت زمانی که لازم است به کودک شیر داد در آیات قرآن به شکل عام و خاص مطرح شده است که باید به آنها به صورت کلی نظر انداخت، در سوره بقرۀ  ابتدا می فرماید  :

﴿اَلْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ اَلرَّضاعَةَ﴾ (سوره بقرۀ ، آیه 233 ) مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند

اما در آیه ی 15 سوره ی احقاف دوران حمل و شیرخوارگی سی ماه ذکر شده است؛

 ﴿ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً﴾ (سوره أحقاف ، آیه 15 )  دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سی ماه است؛ 

بر این اساس  فقها و مفسّران حداقل دوران حمل را شش ماه و حداکثر کامل شیردهی را بیست و چهار ماه گفته اند و اگر حمل 9 ماه باشد شیر دهی 21 ماه و اگر حمل 6 ماه گردید مدت شیر دهی 24 ماه خواهد بود تا جمعاً 30 ماه کامل گردد. 

بنابراین دوران مشروع، مفید و کامل شیرخوارگی 24 ماه و حداقل آن 21 ماه می باشد، و کمتر از آن از بین رفتن حق مشروع کودک خواهد بود. مگر در مواردی که عذر شرعی یا مصالحی وجود داشته باشد به همین مضمون بیانی از امام صادق علیه السلام  وارد شده که فرمودند :

«الرِّضَاعُ وَاحِدٌ وَ عِشْرُونَ شَهْراً فَمَا نَقَصَ فَهُوَ جَوْرٌ عَلَی الصَّبِیِّ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 40)دوران شیردهی (دست کم) بیست و یک ماه است. هر چه از این مقدار کم تر شود، بر کودک ظلم و ستم است .

البته از آیات و روایات وارد شده در این زمینه می توان فهمید که حداقل مقداری که لازم و ضروری است کودک شیر بنوشد 21 ماه است اما آثاری در 24 ماه شیر دادن وجود دارد که شیر دادن را تکمیل می کند . بر این اساس بهتر است در صورت امکان شیر دادن کودکان را تا دو سال کامل ادامه داد کما این که آیه نیز بر آن دلالت دارد

مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند  (سوره بقرۀ ، آیه 233 )

و الا اگر کسی بخواهد کمتر از این هم شیر دهد اشکالی ندارد به شرط این که کمتر از 21 ماه نشود .

ضرورت شیر دهی نوزاد با شیر مادر

*  ضرورت شیر دهی نوزاد  با شیر مادر

 

خدای متعال که خالقی حکیم است هنگامی که کودک متولد می شود از سینه های مادربرای او رزقی طیب فراهم می نماید به همین دلیل  برترین غذا برای نوزاد از شیره ی جان مادرش است، شیر مادر غذای کامل ، برای جسم و روح کودک بوده و علاوه بر تامین نیاز های جسمی روح او را نیز تغذیه می کند . اسلام تنها رشد جسمی کودک را مورد توجه قرار نداده است بلکه تمام نیازهای مادی و معنوی او را در نظر گرفته است؛ لذا برترین غذا  برای نوزاد که پاسخگوی کامل اوست، شیر مادر است.

گرچه می شود به نوزاد شیر حیوان، شیر خشک خوراند امّا در این صورت نوزاد ازمزایای بسیاری که در شیر وجود دارد بی بهره خواهد ماند.

 پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

 «لَیْسَ لِلصَّبِیِّ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 468)برای کودک (غذایی) برتر و ارزنده تر از شیر مادرش نیست .

از امیرمؤمنان امام علی علیه السلام نیز این گونه روایت شده که فرمود:

 «ما مِنْ لَبَنٍ رُضِعَ بِهِ ٱلصَّبِیُّ أَعْظَمُ بَرَکَهً عَلَیْهِ مِن لَّبَنِ اُمِّهِ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 40)«برای کودک هیچ شیری با برکت تر از شیر مادرش نیست.

هنگامی که کودک در آغوش مادر قرار گرفته و از سینه های او می نوشد به مادر احساس خوبی دست داده و آرامشی وصف ناپذیر می یابد ، این لذت برای مادر آن اندازه است که بهترین تجربه ها را برای او به ارمغان می آورد ، در این هنگام این شور  و عشق  و محبت مادراست که تا اعماق وجود فرزند نفوذ کرده و این احساس مقدس اثر شیر را در جسم و جان فرزند دو چندان می کند . این جاست که طهارت روحانی مادر بر فرزند اثر گذاشته و روحش را جلا می دهد .

نباید از این نکته غفلت ورزید و به محض بروز کوچک ترین مشکل برای راحت شدن مادر از سختی های شیر دهی مبادرت به تغذیه کودک با شیر خشک یا شیر های دیگر نمود ، بلکه باید استقامت ورزیده و در صدد درمان بر آمد تا کودکمان بتواند از سینه های مادرشیر بنوشد ، اگر از این امر غفلت کردیم آثار سوئی در آینده برای کودک پدیدار خواهد شد که امکان جبران آن وجود نخواهد داشت ،

ختنه کردن نوزاد

ختنه کردن نوزاد

یکی از برجسته ترین حقوقی که نوزادِ پسر بر والدین خویش به ویژه پدر دارد، ختنه کردن اوست. اسلام ختنه کردن را تکلیف شرعی ولیّ فرزند دانسته و بر او واجب کرده است. و اگر ولیّ تا پیش از تکلیفِ  پسرش، او را ختنه نکرد، پس از تکلیف بر خود پسر واجب است که خود را ختنه کند، امّا ختنه کردن در روز هفتم ولادت مستحبّ مؤکّد گفته شده است و فواید فراوانی دارد اما متاسفانه بسیاری از خانواده ها از اقدام به این عمل در روز های ابتدایی حیات نوزاد غفلت می نمایند تا آن جا که نوزاد به سنین بالاتر می رسد و بعد از آن اقدام به ختنه کردن او می کنند ،  پس لازم است در همان روزهای ابتدایی او را ختنه کرد .

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

«اخْتِنُوا أَوْلَادَکُمْ فِی السَّابِعِ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ فَقَالَ إِنَّ الْأَرْضَ تَنْجَسُ‏ بِبَوْلِ‏ الْأَغْلَفِ‏ أَرْبَعِینَ یَوْماً.»( مکارم الأخلاق، ص: 230)«در روز هفتم، نوزادان خود را ختنه کنید، زیرا به طهارت و پاکدامنی آنان افزوده می شود، و گوشت اندام شان بیشتر رشد می کند، ادرار کسی که ختنه نشده است، تا چهل روز زمین را نجس می کند .  

ختنه ازاهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که اهمیت آن هرگز از بین نمی رود تا جایی که امیرمؤمنان امام علی علیه السلام

فرمود :

«إِذَا أَسْلَمَ الرَّجُلُ اخْتَتَنَ وَ لَوْ بَلَغَ ثَمانِینَ سَنَهٍ» (تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏7، ص: 445)«هرگاه مردی مسلمان شود، باید ختنه گردد. هر چند به هشتاد سالگی رسیده باشد.»

دعای ختنه

به هنگام ختنه سزاوار است دعای زیر خوانده شود 

! عَنِ ٱلصّادِقِ علیه السلام:«فِی ٱلصَّبِیِّ إِذَا خَتَنَ قَالَ: «یَقُولُ: أَللّهُمَّ هذِهِ سُنَّتُکَ وَ سُنَّهُ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ ٱتِّباعٌ مِّنّا لَکَ وَ لِنَبِّیِکَ بِمَشِیَّتِکَ وَ بِإِرَادَتِکَ وَ قَضآئِکَ لِأَمرٍ أَرَدتَهُ وَ قَضآءٍ حَتَمتَهُ وَ أَمرٍ أَنفَذتَهُ وَ أَذَقتَهُ حَرَّ ٱلحَدِیدِ فِی خِتانِهِ وَ حِجامَتِهِ، بِأَمرٍ أَنتَ أَعرَفُ بِهِ مِنّی. أَللّهُمَّ فَطَهِّرهُ مِنَ الذُّنُوبِ. وَ زِد فِی عُمرِهِ وَٱدفَعِ ٱلآفاتَ عَن بَدَنِهِ وَ ٱلأَوجاعَ عَن جِسمِهِ. وَ زِدهُ مِنَ ٱلغِنی. وَ ٱدفَع عَنهُ ٱلفَقرَ فَإِنَّکَ تَعلَمُ وَ لا نَعلَمُ» (مفاتیح الجنان :ص916)

عقیقه و قربانی کردن برای نوزاد

عقیقه و قربانی کردن برای نوزاد 

 

‏یکی از دستورات مهم در رابطه با آداب ولادت نوزادان ذبح قربانی به نیت آن نوزاد و انفاق نمودن آن بین مومنین است که در لسان روایات به آن عقیقه گفته می شود .

از امام موسی بن جعفر علیه السلام نقل شده که فرمود:

« الْعَقِیقَةُ وَاجِبَةٌ إِذَا وُلِدَ لِلرَّجُلِ وَلَدٌ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 226) چون فرزندى براى آدمى متولد شود عقیقه بر او واجب گردد،

که مراد از واجب در این باب بواسطه قرائنی که در دست است ، استحباب می باشد اما اهمیت عقیقه تا آن اندازه است که در روایات انسان را در گروی آن دانسته اند و حتی بر قربانیی که بر حاجیان بیت الله در سالهای بعد از حجشان مستحب می باشد  نیز مقدم شده است . 

 امام صادق علیه السلام  فرمود : 

« کُلُّ امْرِئٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ وَ الْعَقِیقَةُ أَوْجَبُ مِنَ الْأُضْحِیَّةِ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 226)   هر مردى در قیامت در گرو عقیقه است، و عقیقه از قربانى (مستحب) لازم است.

و در برخی روایات دیگر عقیقه را هم تراز فطریه ماه رمضان شمرده اند . هم چنین  از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود :

« کُلُّ إِنْسَانٍ مُرْتَهَنٌ بِالْفِطْرَةِ وَ کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِالْعَقِیقَةِ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 226)  هر انسانى در گرو فطرة (عید رمضان) است و هر مولودى در گرو عقیقه می باشد.

و در آداب و شرایط آن فرموده اند :

« الْعَقِیقَةُ لَازِمَةٌ لِمَنْ کَانَ غَنِیّاً وَ مَنْ کَانَ فَقِیراً إِذَا أَیْسَرَ فَعَلَ فَإِنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى ذَلِکَ فَلَیْسَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ یَعُقَّ عَنْهُ حَتَّى ضَحَّى عَنْهُ فَقَدْ أَجْزَأَتْهُ الْأُضْحِیَّةُ وَ کُلُّ مَوْلُودٍ مُرْتَهَنٌ بِعَقِیقَتِهِ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 226) عقیقه بر هر پولدارى لازم است، و فقیر هر گاه توانست عقیقه کند، و اگر نتوانست بر او لازم نیست، و اگر براى فرزند عقیقه نکرد تا وقتى که براى او قربانى نماید همان کافیست، و هر مولودى در گرو عقیقه میباشد.

هم چنین اهمیت عقیه تا آن اندازه است که اگر والدین به علت فقر مادی نتوانستند برای فرزند عقیقه کنند بر خود فرزند لازم است آن را انجام دهد . عمر بن یزید می گوید به امام صادق (ع) عرضه داشتم که:

«إِنِّی وَ اللَّهِ مَا أَدْرِی أَ کَانَ أَبِی عَقَّ عَنِّی أَمْ لَا فَأَمَرَنِی فَعَقَقْتُ عَنْ نَفْسِی وَ أَنَا شَیْخٌ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 226)  بخدا نمیدانم پدرم برایم عقیقه کرده یا نه؟ حضرت دستور داد من براى خود عقیقه کنم، در حالى که در سن پیرى بودم.

هم چنین در عقیقه لازم است آن را بین دیگران تقسیم کنند و بر والدین کودک مکروه است که چیزی از آن خورده یا نزد خود نگه دارند .

امام صادق علیه السلام فرمود : «عَقَّ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ ع کَبْشاً یَوْمَ سَابِعِهِمَا وَ قَطَّعَهُ أَعْضَاءً وَ لَمْ یَکْسِرْ مِنْهُ عَظْماً وَ أَمَرَ فَطُبِخَ بِمَاءٍ وَ مِلْحٍ وَ أَکَلُوا عَنْهُ بِغَیْرِ خُبْزٍ وَ أَطْعَمُوا الْجِیرَانَ.» ( مکارم الأخلاق، ص: 229) رسول اکرم (ص) براى حسنین قوچى عقیقه کرد (در روز هفتم ولادتشان) و اعضایش را قطعه قطعه نمود، و فرمود آن را پختند و بهمسایگان اطعام کرد .

دعای عقیقه

مستحب است هنگام عقیقه کردن دعای زیر خوانده شود :

« فَإِذَا ذَبَحْتَ فَقُلْ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ إِیمَاناً بِاللَّهِ وَ ثَنَاءً عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ شُکْراً لِرِزْقِ اللَّهِ وَ عِصْمَةً بِأَمْرِ اللَّهِ وَ مَعْرِفَةً بِفَضْلِهِ عَلَیْنَا أَهْلَ الْبَیْتِ فَإِنْ کَانَ ذَکَراً فَقُلِ اللَّهُمَّ أَنْتَ وَهَبْتَ لَنَا ذَکَراً وَ أَنْتَ أَعْلَمُ بِمَا وَهَبْتَ وَ مِنْکَ مَا أَعْطَیْتَ وَ لَکَ مَا صَنَعْنَا فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَى سُنَّتِکَ وَ سُنَّةِ رَسُولِکَ ص وَ اخْسَأْ عَنَّا الشَّیْطَانَ الرَّجِیمَ لَکَ سُفِکَتِ الدِّمَاءُ لَا شَرِیکَ لَکَ‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏.»( مکارم الأخلاق، ص: 228) در موقع ذبح عقیقه بگوئید: «بنام خدا و بیارى خدا، و سپاس خدا را، و خدا بزرگ است، بخاطر ایمان بخدا، و ثنا و مدح رسول خدا (ص) و شکر روزى خدا، و نگهبانى فرمان خدا، و شناسائى فضل خدا بر ما اهل بیت». و اگر مولود پسر است بگویید: «خداوندا تو بمن‏ پسر دادى و بهتر به آن آگاهى، و آنچه دارم از تست و آنچه مى‏کنم براى تست و از من قبول کن، بر سنت تو و سنت رسول تو، و شیطان رجیم را از ما بران و این عقیقه را براى تو کشتم، براى تو شریکى نیست‏ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ‏».

تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن معادل آن

تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن معادل آن 

 

مستحب است در هفتمین روز ولادت نوزاد، سر او را بتراشند وبه وزن موی سرش طلا یا نقره به عنوان صدقه به فقیر بدهند .

! از امام صادق علیه السلام سؤال شد. چرا موی سر نوزاد تراشیده شود؟ امام علیه السلام فرمود:

«تَطْهیراً مِنْ شَعْرِ الرَّحِمِ.»( مکارم الأخلاق، ص: 229) «از آن رو که نوزاد از موی [دوران جنینی در] زهدان و رحِم، پیراسته و پاکیزه شود.

! از امام صادق علیه السلام نقل شده است: «طفلی را جهت دعا محضر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آوردند چون کاکُل داشت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دعا نکرد و دستور داد که موی سر نوزاد را بتراشند و فرمود که موی شکم طفل را نیز بتراشند»

البته استحباب تراشیدن موی سر نوزاد تنها در روز هفتم است بنابر این  اگر در روز هفتم موی سر کودک را نتراشند، استحباب آن از بین می رود.

على بن جعفر از برادرش حضرت امام کاظم علیه السلام  پرسید اگر سر مولود را تا روز هفتم نتراشیدند حکمش چیست؟  حضرت فرمودند :

«  إِذَا مَضَى سَبْعَةُ أَیَّامٍ فَلَیْسَ عَلَیْهِ حَلْقٌ. »( مکارم الأخلاق، ص: 229) پس از هفت روز دیگر لازم نیست.

البته آن چه که بعد از تراشیدن موی سر نوزاد لازم است انجام داده شود صدقه دادن به اندازه موی سر اوست البته در صورتی که مالدین توانایی مالی لازم برای این کار را داشته باشند و الا لازم نیست ، امام صادق علیه السلام  در این رابطه در ضمن بیاناتی پیرامون آداب زمان ولادت فرمود :

« یُحْلَقُ رَأْسُهُ وَ یُتَصَدَّقُ بِوَزْنِ شَعْرِهِ وَرِقاً أَوْ ذَهَباً إِنْ قُدِرَ عَلَیْهِ »( مکارم الأخلاق، ص: 229)  تراشیدن سر نوزاد و هم وزن سرش زر یا سیم صدقه دادن در صورت توانائى.

اذان واقامه گفتن در گوش نوزاد

اذان واقامه گفتن در گوش نوزاد

 

مستحب است که در گوش راست نوزاد اذان و در گوش چپ او اقامه را بگویند. [و مستحب است کسی که اذان می گوید با وضو، رو به قبله، با نیّت پاک و متوجّه عنایات خدا باشد.] (اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد  برترین سرآغاز آموزش از زمان تولّد اوست و در تعلیمات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام جایگاه ویژه ای داشته و اثرات مثبت بسیاری بر آن مترتب است .

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

« مَنْ‏ وُلِدَ لَهُ‏ مَوْلُودٌ فَلْیُؤَذِّنْ‏ فِی أُذُنِهِ الْیُمْنَى بِأَذَانِ الصَّلَاةِ وَ لْیُقِمْ فِی الْیُسْرَى فَإِنَّهَا عِصْمَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ. » ( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 24) هر که دارای فرزند شود سنّت است که در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگویند، زیرا این عمل نوزاد را از نفوذ شیطان حفظ می کند .

در روایتی دیگر در ادامه این فراز از امیر المؤمنین علی علیه السلام نقل شده است که فرمودند

« إِنَّهُ صلی الله علیه و آله  أَمَرَ أَنْ‏ یُفْعَلَ‏ ذَلِکَ‏ بِالْحَسَنِ‏ وَ الْحُسَیْنِ‏ وَ أَنْ یُقْرَأَ مَعَ الْأَذَانِ فِی آذَانِهِمَا- فَاتِحَةُ الْکِتَابِ وَ آیَةُ الْکُرْسِیِّ وَ آخِرُ سُورَةِ الْحَشْرِ وَ سُورَةُ الْإِخْلَاصِ وَ الْمُعَوِّذَتَانِ‏»( دعائم الإسلام ج 1 ص 147، بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏101، ص: 126)حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم] دستور داد که با حسنین علیه السلام آن گونه عمل کنند، و نیز امر فرمود که در گوش های شان سوره ی حمد، آیۀ الکرسی، انتهای سوره ی حشر، سوره های توحید، فلق و ناس را نیز بخوانند .

بهتر است که این اذان و اقامه را انسانی که دارای طهارت نفس و اهل تقواست در گوش نوزاد بخواند و در آخر از ایشان درخواست شود که در حق نوزاد دعای خیر نموده و باقی حضار آمین بگویند ،  چرا که تاثیر نفوس مستعده بر سایر انسانها پوشیده نیست و همین امر می تواند تا آخر عمر در حیات کودک اثرات عظیمی داشته باشد . 

البته باید یاد خدا را به صورت مداوم در حیات کودک جریان داد به نحوی که تا زمان بلوغ فکری نوزاد همواره ذکر  و یاد خدا به او تلقین شده و در شالوده شخصیتش تاثیر بگذارد تا او به جایی برسد که با اختیار خود  در مسیر ذکر و یاد خدای متعال قراربگیرد .در این رابطه پیشینیان ما از قدیم الایام پیشگام بوده اند و برای این که چنین تاثیراتی در جان فرزندان ایجاد کنند اقدام به جعل اصطلاحاتی نموده اند تا در ارتباط با کودکان از آنها استفاده کنند ، یکی از آنها همان «لالایی» مادرانه است که مادران در گوش کودکان خود زمزمه می کرده اند ، لالایی در حقیقت همان کلمه ی مقدّس «لا إِلهَ إلّا ٱللهُ» است،که مسلمانان فرزندان شان را با این شعار نوازش می دهند، اما آن را مخفّف کرده «لالایی» می گویند.

ما نیز باید این مسیر را تداوم بخشیده و با ابتکار عمل در جای جای حیات کودکمان یاد خدا را به او آموزش داده و او را در معرض ذکر خدا قرار دهیم .

بازکردن کام نوزاد با تربت امام حسین علیه السلام

بازکردن کام نوزاد با  تربت امام حسین علیه السلام 

 

بعد از آن که کودک آرام گرفت و سختی های زایمان برطرف شد مستحب است قبل از این که نوزاد شیر بنوشد با نام خدای سبحان، کام او را با تربت امام حسین علیه السلام یا با خرما همراه آب فرات یا آب باران متبرک کنند .

از امام صادق علیه السلام این گونه روایت شده که فرمودند :

«حَنِّکُوا أَوْلادَکُمْ بِماءِ الْفُراتِ وَ بِتُرْبَتِ الحُسَیْنِ علیه السلام فَإِنْ لَّم یَکُنْ فَبِماءِ السَّمآءِ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 24)کام نوزادان خویش را با آب فرات و تربت امام حسین علیه السلام بردارید و باز کنید، و اگر ممکن نشد با آب باران .

 هم دنین در برخی روایات خرما سفارش شده است. نقل شده که امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمود :

« حَنِّکُوا أَوْلَادَکُمْ بِالتَّمْرِ هَکَذَا فَعَلَ النَّبِیُّ ص بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ علیهما السلام » ( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 24) کام نوزادان خویش را با خرما باز کنید که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کام امام حسن و امام حسینعلیه السلام را این چنین گشود.

البته بنابر نقل خدای متعال در داستان ولادت حضرت عیسی علیه السلام  نیز حضرت مریم سلام الله علیها اولین غذایی که میل نمودند خرما بوده است و بعید نیست که بر اساس روایات وارده ایشان نیز با همان تمر کام عیسی علیه السلام  را باز کردند .

در قرآن فرمود :

  ﴿هُزِّی إِلَیْکِ بِجِذْعِ اَلنَّخْلَةِ تُساقِطْ عَلَیْکِ رُطَباً جَنِیًّا ﴾ (سوره مریم  ، آیه 25 )  این تنه نخل را به طرف خود تکان ده، رطب تازه‌ای بر تو فرو می‌ریزد!

بر این اساس لازم است شیعیان و محبین اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام نیز در این امور  به آن ذوات مقدس اقتدا نمایند ، مخصوصا در کام برداشتن فرزندان با تربت کربلا ، که در آن آثار عظیمی نهفته است ، شاید سر آن که رسول اکرم صلی الله علیه و آله  کام حسنین علیهما السلام را با تمر برداشتند این بود که تا آن زمان تربت کربلا آن قدر مقدس نشده بود اما بعد از واقعه عاشورا روایات دیگر که کام برداشتن با غیر تربت را سفارش  می نمودند  تخصیص خورده اند ، لذا تربت امام حسین علیه السلام  بر کام برداشتن کودکان از اولویت برخوردار است که باید به آن توجه ویژه نمود .

خددای متعال سرّ عظیمی در تربت سالار شهیدان نهاده است ، امر به کام برداشتن با کودک آن تربت می نماید و در دوران حیات نیز تسبیح تربت به دست گرفتن را از نشانه های مومنین بر شمرده و در هنگام دفن  نیز امر به نهادن تربت آن حضرت بر دهان میت نموده است ، خدا می داند که در این امر عظیم چه سرّی نهفته است .  لذا باید اعتماد کرده و این آداب را بجا بیاوریم .