رعایت عدالت میان فرزندان‏

رعایت عدالت میان فرزندان‏

 

یکی از اموری که از ابتدایی ترین دوران تربیت فرزندان تا آخرین مراحلی که با خانواده در ارتباط هستند رعایت عدالت میان ایشان است ، والدین باید به مساوات و برابری میان فرزندان رفتار کنند تا مبادا از سر حسادت رفتار های ناهجاری بین ایشان بوجود آمده و موجب خسارت های جبران ناپذیری شود ، برخی اوقات مشاهده شده است که عدم رعایت عدالت و مساوات بین فرزنددان از سوی والدین موجبات عقده های درونی در فرزندان شده است به نحوی که تا آخرین دوران حیات فرزندان اثرات منفی آن ها روی شخصیت فرزندان باقی مانده است ، بر همین اساس در مجامع روایی تاکید ویژه ای در مورد رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان شده است که در ذیل به برخی از آنها به صورت مختصر اشاره می کنیم :

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود :

 « اتَّقُوا اللَّهَ واعدِلوا فی‏ أولادِکُم » (کنز العمّال: 45349.) از خدا بترسید و میان‏ فرزندانتان به عدالت رفتار کنید.

  «إنّ لَهُم علَیکَ مِن الحَقِّ أن تَعدِلَ بَینَهُم، کما أنَّ لکَ علَیهِم مِن الحَقِّ أن یَبَرُّوکَ».( کنز العمّال: 45358.) حق آنان (فرزندانت) بر تو این است که میانشان به عدالت رفتار کنى، چنان که حق تو بر آنان این است که از تو اطاعت کنند.

 «اعدِلوا بَینَ أولادِکُم فی النُّحْلِ‏، کما تُحِبُّونَ أن یَعدِلوا بَینَکُم فی البِرِّ واللُّطفِ»( کنز العمّال: 45347.)  میان فرزندان خود در عطا و بخشش به عدالت رفتار کنید، همچنان که دوست دارید آنان نیز، در احترام و محبت، میان شما عادلانه عمل کنند.

« ساوُوا بَینَ أولادِکُم فی العَطِیَّةِ، فلَو کُنتُ مُفَضِّلًا أحَداً لَفَضَّلتُ النِّساءَ.» (کنز العمّال: 45346.) در عطا کردن چیزى به فرزندان خود میان آنها برابرى نهید. اگر قرار بود من یکى را برترى دهم، زنان را برترى مى‏ دادم.

 « إنّ اللَّهَ تعالى‏ یُحِبُّ أن تَعدِلوا بَینَ أولادِکُم حتّى‏ فی القُبَلِ» .( کنز العمّال: 45350.)  خداوند متعال دوست دارد که میان فرزندان خود یکسان عمل کنید، حتى در بوسیدن آنها.

امام باقر علیه السلام فرمود در مورد ضرورت رعایت مساوات در رابطه با فرزندان این گونه می فرمایند :

  « واللَّهِ، إنّی لَاصانِعُ بَعضَ وُلْدی واجلِسُهُ على‏ فَخِذی، واکثِرُ لَهُ المَحَبَّةَ، واکثِرُ لَهُ الشُّکرَ، وإنَّ الحَقَّ لِغَیرِهِ مِن وُلدی، ولکنْ مُحافَظَةً علَیهِ مِنهُ ومِن غَیرِهِ، لِئلّا یَصنَعوا بهِ ما فَعَلَ بِیُوسُفَ وإخوَتِهِ» ‏ (تفسیر العیاشی، ج‏2، ص: 166)به خدا قسم که من گاه با یکى از فرزندانم مماشات مى‏کنم و او را روى زانویم مى‏نشانم و خیلى محبّتش مى‏کنم و قدردانى زیادى از او به عمل مى‏آورم، در صورتى که حق با فرزند دیگرم مى‏باشد.اما این کارها را براى آن مى‏کنم که این یکى را از گزند او و دیگر فرزندانم نگه دارم، تا مبادا با او همان کارى را بکنند که برادران یوسف با او کردند.

نعمان بن بشیر می گوید :

« أعطانی أبی عَطیَّةً، فقالَت امِّی عَمرَةُ بِنتُ رَواحَةَ: لا أرضى‏ حتّى‏ تُشهِدَ النَّبیَّ صلى الله علیه و آله، فأتَى النَّبیَّ فقالَ: إنّی أعطَیتُ ابنی مِن عَمرَةَ عَطِیَّةً فأمَرَتنی أن اشهِدَکَ، فقالَ: أعطَیتَ کُلَّ وُلدِکَ مِثلَ هذا؟ قالَ: لا، قالَ: فاتَّقُوا اللَّهَ واعدِلوا بَینَ أولادِکُم، لا أشهَدُ على‏ جَورٍ» (کنز العمّال: 45957.) پدرم به من چیزى بخشید. مادرم، عَمره دختر رواحه، گفت: راضى نمى‏شوم مگر اینکه پیامبر صلى الله علیه و آله را بر این کار گواه بگیرى.پدرم خدمت پیامبر رفت و عرض کرد: من به فرزندِ همسرم عمره پاداشى داده‏ام و مادرش به من امر کرده است که شما را گواه بگیرم. پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: به همه فرزندانت چنین پاداشى داده‏اى؟ عرض کرد: نه.فرمود: از خدا بترسید و میان فرزندانتان به عدالت رفتار کنید. من بر بى‏عدالتى گواه نمى‏شوم.

 

 

 

رعایت تعادل در پرداختن به امور فرزندان و خانواده

رعایت تعادل در پرداختن به امور فرزندان و خانواده 

 

تربیت و توجه به فرزندان و اهل و عیال یکی از تمور مطلوب نزد خدای متعال  و اولیاء الهی است ، اما از آن جا که رعایت اعتدال در هر امری است که آن را مطلوب می کند ، لذا در امر تربیت و توجه به خانواده نیز باید اعتدال را رعایت کرد ، نه آن اندازه بی محلی و بی توجهی که ارکان خانواده انسان از هم بپاشند و نه آن اندازه توجه که آنان را بی خاصیت و بهانه گیر بار آورد ، امیر المؤمنین علی علیه السلام در این رابطه می فرمایند :

« لا تَجعَلَنَّ أکثَرَ شُغُلِکَ‏ بأهلِکَ ووَلَدِکَ؛ فإن یَکُن أهلُکَ ووَلَدُکَ أولیاءَ اللَّهِ، فإنَّ اللَّهَ لا یُضِیعُ أولیاءهُ، وإن یَکُونوا أعداءَ اللَّهِ فما هَمُّکَ وشُغُلُکَ بأعداءِ اللَّهِ؟! »(نهج البلاغة: الحکمة 352)تمام  اوقات و همت  خود را صرف‏ زن و فرزند خویش مکن؛ زیرا اگر آنان دوست خدا باشند، خداوند دوستانش را وا نمى‏گذارد و اگر دشمن خدا باشند، چرا باید همّ و غمت رسیدگى به دشمنان خدا باشد؟

از آن جا که وارد شده است

« خَیْرُ الْأُمُورِ أَوْسَطُهَا »( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 541) بهترین کار ها میانه ترین آنهاست .

باید در امر اداره خانواده و تربیت فرزندان حد وسط را اختیار نمود تا هم خیر دنیا و هم سعادت اُخروی برای انسان دست یافتنی شود  ، اما اگر انسان تمام همت و توجه خویش را صرف وسعت بخشیدن به اهل و عیال خود نمود و سایر حقوق و اموری که از سوی خدای متعال برای او واجب شده بود را به دلیل توجه بیش از حد به اهل  و عیالش ضایع نمود مصداق کاملی برای آیه زیر خواهد بود که خدای متعال در آن می فرماید :

﴿ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها خاشِعِینَ مِنَ اَلذُّلِّ یَنْظُرُونَ مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ وَ قالَ اَلَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ اَلْخاسِرِینَ اَلَّذِینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ وَ أَهْلِیهِمْ یَوْمَ اَلْقِیامَةِ أَلا إِنَّ اَلظّالِمِینَ فِی عَذابٍ مُقِیمٍ﴾  (سوره شوری ، آیه 45 )  آنها را می‌بینی که بر آتش عرضه می‌شوند در حالی که از شدّت مذلّت خاشعند و زیر چشمی (به آن) نگاه می‌کنند؛ و کسانی که ایمان آورده‌اند می‌گویند: «زیانکاران واقعی آنانند که خود و خانواده خویش را روز قیامت از دست داده‌اند؛ آگاه باشید که ظالمان (آن روز) در عذاب دائمند!»

 پس در توجه به فرزندان و رعایت و مدیریت امور مربوط به خانواده باید حد اعتدال را در پیش گرفت و تا می توان از افراط پرهیز کرد که افراط آفت بدیبرای دین است و همه سرمایه های مادی  و معنوی انسان را از بین می برد .

پس نه افراط  و نه تفریط