مسؤولیت پدر و مادر در تربیت فرزند 1

مسؤولیت پدر و مادر در تربیت فرزند 1

با اندکی توجه به سرگذشت انسانها از زمان تولد تا هنگام خروج از عالم ماده به این نکته دست پیدا می کنیم که عوامل  و افراد بسیاری در تربیت و شکل گیری شخصیت انسانها و نظام فردی  و اجتماعی ایشان دخالت داشته و اثر دارند ، برخی از آن عوامل ارادی  و برخی از آنها غیر ارادی اند ، آن جا که اراده انسان در سرنوشتش دخیل است تربیت و تعالی او به دست خودش سپرده شده است اما آن جا که اختیار از او سلب شده است تحت تاثیر اجباری عوامل قرار می گیرد ، یکی از عواملی که در تکون و بوجود آمدن انسان و شکل گیری شخصیت او دخیل اند خانواده یعنی پدر و مادر او هستند،که در روایات آمده است :

«الشَّقِیُّ مَنْ شَقِیَ فِی بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِیدُ مَنْ‏ سَعِدَ فِی بَطْنِ أُمِّه‏»(التوحید (للصدوق)، ص: 356)یعنى شقی و بدبخت کسى است که در شکم مادرش بدبخت شده وسعید و  نیک بخت کسى است که در شکم مادرش نیک بخت شده .

این بیان اهمیت و تاثیر والدین مخصوصا مادر را در سعادت و شوقاوت فرزند به وضوح بیان می کند هر چند که این روایت در صدد نفی اراده و اختیار انسان در تغییر مسیر سر نوشتش نیست اما اهمیت حالالت و تاثیر وجود والدین بر فرزندان را می رساند

 هنگامی که یک زن و مرد با یکدیگر پیمان ازدواج می بندد و خانواده تشکیل می دهند با این پیوند مقدس بستری برای توالد فرزندان فراهم می آید ، جایگاهی که از مقدس ترین پایگاه های بشری شمرده می شود چرا که نسل بشیریت از این مجرا امتداد پیدا می کند و مقدمات تحقق اراده تشریعی خدا در زمین بر حاکمیت صالحان از این جا به ظهور می آید .

﴿ إِنَّ اَللّهَ اِصْطَفى آدَمَ وَ نُوحاً وَ آلَ إِبْراهِیمَ وَ آلَ عِمْرانَ عَلَى اَلْعالَمِینَ *ذُرِّیَّةً بَعْضُها مِنْ بَعْضٍ وَ اَللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ ﴾(سوره آل‏عمران‏، آیه 33)  خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برتری داد.آنها فرزندان و (دودمانی) بودند که (از نظر پاکی و تقوا و فضیلت،) بعضی از بعض دیگر گرفته شده بودند؛ و خداوند، شنوا و داناست (و از کوششهای آنها در مسیر رسالت خود، آگاه می‌باشد).

هر چند که این آیات در مورد انبیاء الهی است اما این بیان را در مورد مومنان نیز می توان گفت که خدا ایمان را در نسل افراد مومن نسل به نسل تداوم می دهد تا جامعه ای الهی بسازد

بدیهی است که اعمال  و رفتار پدر  و مادر فرزندان از همان ابتدایی ترین روابط زناشویی ایشان بلکه قبل از آن نیز در شخصیت و آینده فرزند تاثیر گذار است چرا که فرزندان بر آیندی از دارایی های والدین خود می باشند ، همان  جسم ایشان و هم اخلاق  و روحیات و شخصیت ایشان تاثیر بسیاری از ایشان دارد ، بنابراین بر دران و مادران لازم و ضرری است تا عواملی را که تاثیر مستقیم بر فرزندانشان دارد با به خوبی شناسایی نموده و در صدد اصلاح آنها به بهترین نحو باشند تا ثمره حیات زناشویی ایشان فرزندانی باشد که هم در دنیا عزت و هم در آخرت سعادت ابدی برایشان به ارمغان آورده و جزئیاز بوجود آوردنگان  شرایط تحقق جامعه الهی باشد .

بر این اساس انشاء الله در مقالات این فصل اموری که در تربیت فرزند لازم است پدر  و مادر از آن اطلاع داشته و بدان عمل کنند را ذکر می کنیم .

لیست جامع مقالات پایگاه «خادم الاسلام »

 

یاد خدا عامل اصلی تربیت

 

یاد خدا عامل اصلی تربیت

آن چه در مسیر حرکت تربیتی بر تمامی مربیان و پدران و مادران  لازم است مورد توجه قرار بگیرد این است که هدایت و رشد انسان در گرو توجه به ذات احدیّت در همه اوقات و احوال زندگى است. غفلت مداوم از یاد خدا، موجب انحراف کلى انسان از قوانین حاکم بر نظام آفرینش گردیده و موجبات سقوط او را به ورطه هلاکت فراهم مى ‏آورد. لذا زیر بنای تربیت الهی توجه و یاد خداست و این که انسان به مرتبه ای از توجه برسد که تمامی افعال و رفتار و فکر  و اندیشه او منحصر در خدا و خدا گونه ها شود تا جایی که بتواند بگوید : 

﴿إِنَّ صَلَاتِى وَ نُسُکِى وَ مَحْیَاىَ وَ مَمَاتِى لِلَّهِ رَبِّ الْعلَمِینَ﴾ (سوره أنبیاء، آیه 162) نماز من و روش و طریق زندگى من و مرگ من براى خدا، آن پروردگار جهانیان است. 

هنگامی که این مطلب به خوبی روشن شد شاهد این خواهیم بود که انسان روز به روز پیشرفت می کند و مسیر تعالی را با سرعتی بسیار بالا طی می کند چرا که ذکر خدای متعال غذای روح آدمی است و اگر به صورت مداوم این غذا به جان انسان تزریق شود شاهد حیات و رشد و تکامل یافتن آن خواهیم بود ، البته باید دقت داشت که این غذا دادن باید به صورت مداوم و مرتب باشد تا آثار مثبتش ظاهر شود ،

 امیر المؤمنین علی علیه السلام در این رابطه فرمود :

«مُدَاوَمَةُ الذِّکْرِ قُوتُ‏ الْأَرْوَاحِ‏ وَ مِفْتَاح‏ »(غرر الحکم و درر الکلم، ص:709) ذکر دائم خدای متعال غذای جانها و کلید صلاح است،

حال این هنر طالبان سعادت و مربیان و والدین است که به اقتضاء شرایط و احوالات خود و فرزندان در هر مرحله ای از حیات که هستند در رابطه با فرزندان مصداقی از ذکر خدا را انتخاب نموده و آن را در دسترس قرار دهند تا اسباب درونی وجودی متربیان مورد صلاح و رشد قرار بگیرد.

البته باید دقت نمود که مراد از ذکر تنها ذکر زبانی  و یاد ذهنی خدای متعال نیست ، بلکه مراد از ذکر امری است اعم از این موارد و شامل ترک محرمات و انجام واجبات نیز می شود .

پس لازم است در رابطه با تربیت خود و فرزندانمان به خوبی توجه داشته باشیم که مصداق بارز یاد و ذکر خدا رعایت احکام و آداب تربیت فرزندان در رباطه با ایشان می باشد که امید است با رعایت آنها مسیری از تکامل به روی ایشان باز شود .

یکی از راه کار های عملی که شایسته است در تربیت فرزندان عمل شود آموختن این نکته به ایشان است که :« خدا در همه حال و هر مکانی ایشان را می بیند» .

در این رابطه شایسته است که فرزندان را با آیاتی از قرآن که اشاهرای به حضور خدا در همه حالات است آشنا کنیم و مضامین آنها را به صورت ساده و قابل فهم به ایشان بیاموزیم ، برخی از آیات که در این رابطه می توان از آنها استفاده کرد عبارت اند از :

﴿ أَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اَللّهَ یَرى ﴾ (سوره علق، آیه 107)  آیا انسان ندانست که خداوند (همه اعمالش را) می‌بیند؟!

 

﴿ هُوَ اَلَّذِی خَلَقَ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیّامٍ ثُمَّ اِسْتَوى عَلَى اَلْعَرْشِ یَعْلَمُ ما یَلِجُ فِی اَلْأَرْضِ وَ ما یَخْرُجُ مِنْها وَ ما یَنْزِلُ مِنَ اَلسَّماءِ وَ ما یَعْرُجُ فِیها وَ هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ وَ اَللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ ﴾ (سوره حدید، آیه 4) خدا کسی است که آسمانها و زمین را در شش روز [= شش دوران‌] آفرید؛ سپس بر تخت قدرت قرار گرفت (و به تدبیر جهان پرداخت)؛ آنچه را در زمین فرو می‌رود می‌داند، و آنچه را از آن خارج می‌شود و آنچه از آسمان نازل می‌گردد و آنچه به آسمان بالا می‌رود؛ و هر جا باشید او با شما است، و خداوند نسبت به آنچه انجام می‌دهید بیناست!

 

اگر کاری کنیم که کودکانمان در خرد سالی این آیات را حفظ کنند و در کودکی معنایش را بفهمند و در نوجوانی مفهومش را درک کنند ، قطعا در جوانی و سایر ایام حیاتشان بر اساس این آیات زندگی خواهند کرد و خدا را بر همه اعمال خود ناظر می بینند و هیچ گاه خلاف قوانین الهی و مسیر تعالی قدمی برنخواهند داشت ، در دنیا با شرافت و در آخرت سعادتمندانه به حیات ابدی خود خواهند پرداخت . 

 

 

 

معنای تربیت دینی

معنای تربیت دینی  

 

 

تربیت در اصل از ریشه « ربب » به معنای سوق دادن مداوم شیء به سوی کمال و رفع نقص هایش می باشد . (التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏4، ص: 18)

راغب اصفهانی نیز می گوید :

(الرَّبُ‏ فی الأصل: التربیة، و هو إنشاء الشی‏ء حالا فحالا إلى‏ حدّ التمام‏،)( مفردات ألفاظ القرآن، ص: 336)رب در اصل تربیت است و تربیت یعنی ایجاد شی ء به تدریج از حالتی به حالت دیگر تا به حدتمام برسد .

بنابر این مربی کسی  است که یک شی ء را  به تدریج از حالتی به حالت دیگر سیر می دهد تا اورا به حدتمام برساند .

باید توجه داشت که  تدریجی بودن تربیت در معنای لغوی او مورد نظر قرار گرفته است .لذا صل در تربیت و پرورش تدریجی بودن است بنابر این افعالی که مربیان به صورت مقطعی  وآنی انجام می دهند تربیت به معنای حقیقی آن نخواهد بود .

هم چنین باید دانست که تربیت دینی ، یعنی شکوفا نمودن استعدادهای درونی و فطری انسان و خدای متعال انبیاء الهی را  برای شکوفا کردن آن استعداد های فطرتی به سوی جوامع بشری فرستاده است . 

به همین دلیل است که امیرالمؤمنین ، علی علیه السلام در انگیزه و هدف فرستادن پیامبران الهی از جانب خدای متعال  می فرمایند :

« ِفَبَعَثَ‏ فِیهِمْ‏ رُسُلَهُ‏ وَ وَاتَرَ إِلَیْهِمْ أَنْبِیَاءَهُ لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ یُذَکِّرُوهُمْ مَنْسِیَّ نِعْمَتِهِ وَ یَحْتَجُّوا عَلَیْهِمْ بِالتَّبْلِیغِ وَ یُثِیرُوا لَهُمْ دَفَائِنَ الْعُقُولِ »(نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص: 43)پیامبرانش را در میان انسان ها  مبعوث ساخت و پی در پی رسولان خود را به سوی آنها فرستاد تاپیمان فطرت را در آنها مطالبه نمایند و نعمت های فراموش شده را به یاد آنها آوردند و با ابلاغ دستورهای خدا حجت را بر آنها تمام کنند و گنج های پنهانی عقل ها را آشکار سازند .

بر این اساس لازم است مربیانی که قصد دارند افراد بشر و والدینی که می خواهند فرزندانشان را بر اساس خواست خدای متعال تربیت کنند لازم است که دستور العمل هایی را به کار ببرند که از سوی انبیاء و اولیاء الهی بیان شده و مطابق فطرت انسان است نه این که تمام همت ایشان فراگیری  و بکار بردن دستور العمل های مربیان بی خدا و غریبه با علم فطرت انسانی است .

پس تربیت دینی یعنی بکار بردن و اعمال مداوم دستورات مطابق فطرت حقیقی انسان در رابطه با متربیان تا جایی که تمامی شئون حیات مادی  و معنوی ایشان به جایی برسد که خدای متعال آن را نهایت سیر ایشان برای کمال قرار داده است ، جسمی سالم و هوشی سر شار داشته و در روابط فردی  و اجتماعی خود موفق باشند و در نهایت امر نیز موفق به وصال و لقاء الهی شوند ، این جاست که همه به سعادت حقیقی می رسند .