طهارت شیر دهنده

طهارت شیر دهنده

 

طبق بیانات ائمه اطهار علیهم السلام و علاوه بر آن تجربیات عینی بسیاری از افراد و هم چنین بر اساس متخصصین  علوم تربیتی تغذیه، شیر و غذا در ساختن شخصیت کودک نقش به سزایی دارد و هم چنین کیفیت و چگونگی غذا و غذا دهنده نیر اثرات بسیاری بر روی انسان دارد بنابر این شخصیت و حالات زن شیرده [اعم از مادر یا دایه] در فرهنگ اسلام مورد توجّه و عنایت ویژه قرار گرفته است ، تا جایی که در روایاتی که از ائمه اطهار وارد شده است صراحتا به ضرورت انتخاب مادر و شیر دهنده مناسب  و این که چه احوالاتی داشته باشد توجه شده است

امام باقر علیه السلام فرمود :

 «عَلَیْکُمْ بالْوَضّآءِ مِنَ الظُّؤْرَهِ، فَإِنَّ اللَّبَنَ یُعْدِی»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 45)بر شما باد که از بین زنان شیرده پاکان و پاکیزگان را برگزینید؛ زیرا شیر سرایت دهنده ی (ویژگی های شخصیتی) است.

امام علی علیه السلام  نیز در روایتی به نقش و اهمیت کسی که به فرزند شیر می دهد اشاره می کند :

« لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ اللَّبَنَ یَغْلِبُ الطِّبَاعَ‏ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تَسْتَرْضِعُوا الْحَمْقَاءَ فَإِنَّ الْوَلَدَ یَشِبُّ عَلَیْهِ‏.» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 43) به فرزندان خود از شیر زنان احمق ( نادان و احول) نخورانید چرا که شیر بر طبیعت غالب می شود ، رسول اکرم صلی الله علیه و آله  فرمود احمقان را به عنوان شیر دهنده فرزندانتان انتخاب نکنید چرا که فرزند به آن شبیه می شود .

بنابر این بر والدین لازم است مراقب باشند که به کودکشان از چه می خورانند  ، بلکه لازم است مراقب باشند که مادر نیز از چه چیزی تغذیه می کند چرا که آن هم در شیری که فرزند می خورد تاثیر دارد .

هر چند از ظاهر بیانات  اهل بیت علیهم السلام که در بالا بیان شد این است که والدین باید در مقام اجیر برای شیر دادن فرزندان به نکات ذکر شده توجه داشته باشند اما اطلاق روایات و علتی که در آن بیان شده است این را می فهماند که حتی اگر خود مادر نوزاد نیز حالات خوبی نداشت باید نگذاشت تا به او شیر دهد ، بنابر این به طریق اولی باید دقت داشت که از انتخاب همسری که دارای شرایط مناسب نیست پرهیز کرد چرا که فرزند انسان از او رنگ و نقش می گیرد .

هم چنین اگر بعد از ولادت کودک مادر دچار عارضه ای روانی شد باید مراقب بود تا از شیر او ننوشد تا عارضه از بین برودو الا لازم است  برای او دایه ای دیگر که واجد شرایط است پیدا نمود .

ضرورت شیر دادن نوزاد با هر دو سینه مادر

ضرورت شیر دادن نوزاد با هر دو سینه مادر

 

کودک باید از هر دو سینه مادر شیر بنوشد، زیرا در آن فواید و حکمت هایی نهفته است .برخی مادران به خاطر دو فرزند بودن یا این که شیر دادن با یک طرف سینه برای آنها راحت تر است از شیر دادن کودک با طرف دیگر سینه خود داری می کنند ، ایشان از اسرار این امر غافل اند و نمی دانن حکمت این که  خدای متعال به مادر دو سینه برای شیردادن داده است این است که آن دو با هم غذای کودک را تامین می کنند و در هر کدام از آنها آثاری منحصر به فرد نهفته است   .

! پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

«جَعَلَ اللهُ تَعالی رِزْقَهُ فیِ ثُدْیَیْ اُمِّهِ فِی أَحَدِهِما شَرابُهُ وَ فِی الآخَرِ طَعَامُهُ»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 453)«خدای بزرگ روزیِ کودک را در هر دو پستان مادرش قرار داده است؛ در یکی نوشیدنی و در دیگری، غذا.»

هم چنین اُم اسحاق دختر سلیمان می گوید:

«من یکی از دو پسرم محمد یا اسحاق را شیر می دادم که امام صادق علیه السلام مرا دید و توصیه فرمود: «ای مادر اسحاق! نوزاد را تنها از یک پستان شیر نده، بلکه از هر دو پستان شیر بده؛ زیرا در یکی غذا نهفته است و در دیگری، نوشیدنی»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 453)

ظاهرا مراد اهل بیت علیهم السلام ازاین بیان که فرمودند « در یکی نوشیدنی و در دیگری، غذا قرار داده است » این است که همانگونه که برای حیات انسان هم آب  و هم طعام نیاز است که هیچ کدام به تنهایی کافی نیست ، درمورد شیر خوردن کودکان نیز همین گونه است که در هر دو سینه مادر با هم آثاری وجود دارد که نیازهای کودک را به خوبی بر طرف می کند یا می توان گفت در یک سینه مادر اثری است که نیاز کودک به آب و در دیگری اثری است که میاز کودک به غذا را برطرف می کند  لذا نباید به شیر دادن به تنهایی از یک پستان اکتفاء کرد. 

مدت زمان شیرخوارگی

مدت زمان شیرخوارگی

 

سرآغاز زندگی کودک دوران شیرخوارگی اوست، و خداوند آن را با روش و نظم دقیق پی ریزی فرموده است،برای آن زمان و مقدار و آدابی بیان نموده است تا کودک به صورت منظم رشد پیدا کرده و از دوران طفولیت عبور کند .

مدت زمانی که لازم است به کودک شیر داد در آیات قرآن به شکل عام و خاص مطرح شده است که باید به آنها به صورت کلی نظر انداخت، در سوره بقرۀ  ابتدا می فرماید  :

﴿اَلْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ یُتِمَّ اَلرَّضاعَةَ﴾ (سوره بقرۀ ، آیه 233 ) مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند

اما در آیه ی 15 سوره ی احقاف دوران حمل و شیرخوارگی سی ماه ذکر شده است؛

 ﴿ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً﴾ (سوره أحقاف ، آیه 15 )  دوران حمل و از شیر بازگرفتنش سی ماه است؛ 

بر این اساس  فقها و مفسّران حداقل دوران حمل را شش ماه و حداکثر کامل شیردهی را بیست و چهار ماه گفته اند و اگر حمل 9 ماه باشد شیر دهی 21 ماه و اگر حمل 6 ماه گردید مدت شیر دهی 24 ماه خواهد بود تا جمعاً 30 ماه کامل گردد. 

بنابراین دوران مشروع، مفید و کامل شیرخوارگی 24 ماه و حداقل آن 21 ماه می باشد، و کمتر از آن از بین رفتن حق مشروع کودک خواهد بود. مگر در مواردی که عذر شرعی یا مصالحی وجود داشته باشد به همین مضمون بیانی از امام صادق علیه السلام  وارد شده که فرمودند :

«الرِّضَاعُ وَاحِدٌ وَ عِشْرُونَ شَهْراً فَمَا نَقَصَ فَهُوَ جَوْرٌ عَلَی الصَّبِیِّ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 40)دوران شیردهی (دست کم) بیست و یک ماه است. هر چه از این مقدار کم تر شود، بر کودک ظلم و ستم است .

البته از آیات و روایات وارد شده در این زمینه می توان فهمید که حداقل مقداری که لازم و ضروری است کودک شیر بنوشد 21 ماه است اما آثاری در 24 ماه شیر دادن وجود دارد که شیر دادن را تکمیل می کند . بر این اساس بهتر است در صورت امکان شیر دادن کودکان را تا دو سال کامل ادامه داد کما این که آیه نیز بر آن دلالت دارد

مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شیر می‌دهند. (این) برای کسی است که بخواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند  (سوره بقرۀ ، آیه 233 )

و الا اگر کسی بخواهد کمتر از این هم شیر دهد اشکالی ندارد به شرط این که کمتر از 21 ماه نشود .

ضرورت شیر دهی نوزاد با شیر مادر

*  ضرورت شیر دهی نوزاد  با شیر مادر

 

خدای متعال که خالقی حکیم است هنگامی که کودک متولد می شود از سینه های مادربرای او رزقی طیب فراهم می نماید به همین دلیل  برترین غذا برای نوزاد از شیره ی جان مادرش است، شیر مادر غذای کامل ، برای جسم و روح کودک بوده و علاوه بر تامین نیاز های جسمی روح او را نیز تغذیه می کند . اسلام تنها رشد جسمی کودک را مورد توجه قرار نداده است بلکه تمام نیازهای مادی و معنوی او را در نظر گرفته است؛ لذا برترین غذا  برای نوزاد که پاسخگوی کامل اوست، شیر مادر است.

گرچه می شود به نوزاد شیر حیوان، شیر خشک خوراند امّا در این صورت نوزاد ازمزایای بسیاری که در شیر وجود دارد بی بهره خواهد ماند.

 پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

 «لَیْسَ لِلصَّبِیِّ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ»( وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 468)برای کودک (غذایی) برتر و ارزنده تر از شیر مادرش نیست .

از امیرمؤمنان امام علی علیه السلام نیز این گونه روایت شده که فرمود:

 «ما مِنْ لَبَنٍ رُضِعَ بِهِ ٱلصَّبِیُّ أَعْظَمُ بَرَکَهً عَلَیْهِ مِن لَّبَنِ اُمِّهِ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏6، ص: 40)«برای کودک هیچ شیری با برکت تر از شیر مادرش نیست.

هنگامی که کودک در آغوش مادر قرار گرفته و از سینه های او می نوشد به مادر احساس خوبی دست داده و آرامشی وصف ناپذیر می یابد ، این لذت برای مادر آن اندازه است که بهترین تجربه ها را برای او به ارمغان می آورد ، در این هنگام این شور  و عشق  و محبت مادراست که تا اعماق وجود فرزند نفوذ کرده و این احساس مقدس اثر شیر را در جسم و جان فرزند دو چندان می کند . این جاست که طهارت روحانی مادر بر فرزند اثر گذاشته و روحش را جلا می دهد .

نباید از این نکته غفلت ورزید و به محض بروز کوچک ترین مشکل برای راحت شدن مادر از سختی های شیر دهی مبادرت به تغذیه کودک با شیر خشک یا شیر های دیگر نمود ، بلکه باید استقامت ورزیده و در صدد درمان بر آمد تا کودکمان بتواند از سینه های مادرشیر بنوشد ، اگر از این امر غفلت کردیم آثار سوئی در آینده برای کودک پدیدار خواهد شد که امکان جبران آن وجود نخواهد داشت ،

ختنه کردن نوزاد

ختنه کردن نوزاد

یکی از برجسته ترین حقوقی که نوزادِ پسر بر والدین خویش به ویژه پدر دارد، ختنه کردن اوست. اسلام ختنه کردن را تکلیف شرعی ولیّ فرزند دانسته و بر او واجب کرده است. و اگر ولیّ تا پیش از تکلیفِ  پسرش، او را ختنه نکرد، پس از تکلیف بر خود پسر واجب است که خود را ختنه کند، امّا ختنه کردن در روز هفتم ولادت مستحبّ مؤکّد گفته شده است و فواید فراوانی دارد اما متاسفانه بسیاری از خانواده ها از اقدام به این عمل در روز های ابتدایی حیات نوزاد غفلت می نمایند تا آن جا که نوزاد به سنین بالاتر می رسد و بعد از آن اقدام به ختنه کردن او می کنند ،  پس لازم است در همان روزهای ابتدایی او را ختنه کرد .

پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود :

«اخْتِنُوا أَوْلَادَکُمْ فِی السَّابِعِ فَإِنَّهُ أَطْهَرُ وَ أَسْرَعُ لِنَبَاتِ اللَّحْمِ فَقَالَ إِنَّ الْأَرْضَ تَنْجَسُ‏ بِبَوْلِ‏ الْأَغْلَفِ‏ أَرْبَعِینَ یَوْماً.»( مکارم الأخلاق، ص: 230)«در روز هفتم، نوزادان خود را ختنه کنید، زیرا به طهارت و پاکدامنی آنان افزوده می شود، و گوشت اندام شان بیشتر رشد می کند، ادرار کسی که ختنه نشده است، تا چهل روز زمین را نجس می کند .  

ختنه ازاهمیت بسیاری برخوردار است تا جایی که اهمیت آن هرگز از بین نمی رود تا جایی که امیرمؤمنان امام علی علیه السلام

فرمود :

«إِذَا أَسْلَمَ الرَّجُلُ اخْتَتَنَ وَ لَوْ بَلَغَ ثَمانِینَ سَنَهٍ» (تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏7، ص: 445)«هرگاه مردی مسلمان شود، باید ختنه گردد. هر چند به هشتاد سالگی رسیده باشد.»

دعای ختنه

به هنگام ختنه سزاوار است دعای زیر خوانده شود 

! عَنِ ٱلصّادِقِ علیه السلام:«فِی ٱلصَّبِیِّ إِذَا خَتَنَ قَالَ: «یَقُولُ: أَللّهُمَّ هذِهِ سُنَّتُکَ وَ سُنَّهُ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وَ آلِهِ وَ ٱتِّباعٌ مِّنّا لَکَ وَ لِنَبِّیِکَ بِمَشِیَّتِکَ وَ بِإِرَادَتِکَ وَ قَضآئِکَ لِأَمرٍ أَرَدتَهُ وَ قَضآءٍ حَتَمتَهُ وَ أَمرٍ أَنفَذتَهُ وَ أَذَقتَهُ حَرَّ ٱلحَدِیدِ فِی خِتانِهِ وَ حِجامَتِهِ، بِأَمرٍ أَنتَ أَعرَفُ بِهِ مِنّی. أَللّهُمَّ فَطَهِّرهُ مِنَ الذُّنُوبِ. وَ زِد فِی عُمرِهِ وَٱدفَعِ ٱلآفاتَ عَن بَدَنِهِ وَ ٱلأَوجاعَ عَن جِسمِهِ. وَ زِدهُ مِنَ ٱلغِنی. وَ ٱدفَع عَنهُ ٱلفَقرَ فَإِنَّکَ تَعلَمُ وَ لا نَعلَمُ» (مفاتیح الجنان :ص916)

ملاک های انتخاب دوست خوب 2 - خوش اخلاق بودن

ملاک های انتخاب دوست خوب 2 - خوش اخلاق بودن

در مسیر تربیت فرزند لازم است برای دوست یابی الگواهایی ارزشمند به فرزندان خود ارائه دهیم ، تا با این کار آنان به صورت واضع و شفاف توجیه شده و بتوانند دوستان خوبی برای خود انتخاب نمایند و از دوستی با افراد بد دوری کنند .

در مقاله قبلی پیرامون سلامت فکری  و اعتقادی افرادی که می خواهند با فرزندانمان دوست شوند با آنها صحبت کردیم و در این بخش به برسی یکی دیگر از ویژگی های مهم  افرادی که می خواهند با فرزندانمان دوست شوند می پردازیم .

یکی دیگر از معیار های مهم انتخاب دوست که باید آنها را به صورت کامل به  فرزندان خود آموزش دهیم خوش اخلاق بودن فرد مورد نظر برای دوست شدن و نداشتن سوء رفتار های اخلاقی است .

باید به فرزندانمان بفهمانیم که تنها دوستان متواضع و فروتن و خوش اخلاق لیاقت دوستی را دارند؛ این معیار در فرد مقابل نه تنها موجب می شود که از آنها الگو گیری نموده و خود نیز هم رنگ آنان شوند بلکه موجب پیشرفت های چشم گیر در تمامی مراحل زندگی آنها خواهد شد و حتی دوستی با یک انسان خوب و مهر  ورزی به او می تواند رضایت خدا را نیز بدست آورد  چرا که اخلاق و روحیات دوستان خوب و خوش اخلاق تاثیر بسیار زیادی در ایجاد رغبت نسبت به رفتار های خوب در انسان ایجاد می کند .

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در حدیثی، به این امر تأکید می ورزد و می فرماید:

« الْمَرْءُ عَلَى‏ دِینِ‏ خَلِیلِهِ‏ وَ قَرِینِهِ‏.»(الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 375) انسان بر دین و مذهب دوست و رفیق خود است.

بنابراین اگر می خواهید فرزندان شما در مسیر تربیت الهی  و سعادت قرار بگیرند و دارایی های اعتقادی و اخلاقی خود را از دست ندهند ایشان را به دوستی با افراد موجه ترغیب کنید .

از سویی دیگر رفاقت با انسانهای بد اخلاق  و شرور مانند دزدی مخفی هستند که همه هستی انسان را به سرقت می برند

به همین دلیل است که خیر خواهان بشریت در هشدارهایی از دوستی با افرادی که صفات ناپسند دارند فرموده اند  :

«لَا تَصْحَبِ الشَّرِیرَ فَإِنَّ طَبْعَکَ یَسْرِقُ مِنْ طَبْعِهِ وَ أَنْتَ لَا تَدْرِی‏»(مجموعة ورام، ج‏2، ص: 15).از مصاحبت با مردم شریر و فاسد بپرهیز که طبعت به طور ناخودآگاه بدی و ناپاکی را از طبع منحرف می دزدد، در حالی که تو از آن بی خبری.

و امام صادق علیه السلام  نیز در بیانی نورانی پیرامون آثار سوء رفاقت با افراد ناسالم می فرمایند:

«مَنْ‏ یَصْحَبْ‏ صَاحِبَ‏ السَّوْءِ لَا یَسْلَم‏»(  تحف العقول، النص، ص: 376)کسی که با رفیق بد هم نشین شود، سالم نمی ماند (و سرانجام به ناپاکی آلوده می شود).

 

آموزش نیکى کردن فرزندان به پدر و مادر

آموزش نیکى کردن فرزندان به پدر و مادر

 

در دوران ابتدایی شکل گیری شخصیت کودک لازم است نسبت  به آموزش تعالیم زیربنایی حیات انسانی به فرزندان توجه ویژه ای داشت ، چرا که اگر آن تعالیم زیربنایی در دوران کودکی  به آنها آموزش داده نشود یادگیری آن در سایر دوران ها بسیار سخت بوده و چه بسا بعید باشد که آنها را فراگرفته و عملیاتی کند. لذا لازم است والدین در همان زمان های ابتدایی تربیت کودکان آنها را مورد تعلیم آداب  ضروری دین قرار دهند  .

یکی دیگر  از مهمترین و زیربنایی ترین تعالیم آموزشی به کودکان که رعایت آن از مهمترین برنامه های تکامل است شناخت و رعایت حقوق والدین و نیکی به آنها می باشد ، خدای متعال در قرآن کریم در این باره می فرماید : 

«وَ قَضى‏ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ کِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍ‏ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیماً* وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما کَما رَبَّیانِی صَغِیراً».(سوره اسراء  ، آیه 23و24 )    پروردگار تو مقرّر کرد که جز او را مپرستید و به‏ پدر و مادر نیکى کنید. اگر یکى از آن دو یا هر دو، در کنار تو به سالمندى رسیدند، به آنها [حتى‏] افّ مگو و به آنان پرخاش مکن و با آنها به شایستگى سخن گوى و از سر مهربانى، بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو: پروردگارا! آن دو را رحمت کن، چنان که مرا در خُردى پروردند.

 ملاحظه می شود که خدای متعال پس از امر به عبودیت امر به احسان و نیکی کردن به والدین می کند و برخی از مصادیق کامل احسان به ایشان را ذکر می کند لذا فهمیده می شود که بعد از عبدیت الهی ضروری ترین حقی که باید شناخته شده و رعایت شود حقوق مربوط به والدین است .

اما در این جا بحث در این است که چگونه کودکانمان را آموزش داده و متقاعد کنیم که نسبت به رعایت  حقوق والدین نهایت تلاش خود را مبذول دارند .

در این رابطه لازم است از ابتدای کودکی به زبانی ساده  مضامین  برخی از آیات و روایاتی که در این رابطه وارد شده است را برای او بیان کنیم و به او بفهمانیم که این بیانات کلمات خدای متعال  و بزرگان دین ما است تا فکر نکند که پدر  و مادر برای خودخواهی این ها را می گویند .

اگر مقدمات تولد کودک به خوبی رعایت شده باشند محبت و ابهت عظیمی نسبت به خداوند متعال و ائمه اطهار علیهم السلام در او وجود دارد و به صرف این که گفته شود این مطالب را خداو امامان فرموده اند تاثیرات تربیتی خود را در وجود فرزند می گذارد ،

بر این اساس برخی ازآیات و  روایاتی که در باب رعایت حقوق والدین و احترام به ایشان است را در ذیل به صورت خلاصه ذکر می کنیم تا به زبانی ساده توسط والدین  برای کودکان بیان شود 

خدای متعال در قرآن فرمود :

«وَ قَضى‏ رَبُّکَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً »».(سوره اسراء  ، آیه 23 )    پروردگار تو مقرّر کرد که جز او را مپرستید و به‏ پدر و مادر نیکى کنید.

پیامبر اکرم  صلى الله علیه و آله فرمود :

«رِضا اللَّهِ فی رِضا الوالِدِ، وسَخَطُ اللَّهِ فی سَخَطِ الوالِدِ».( نهج الفصاحة ، ص: 502) خشنودى خدا در خشنودى پدر است و ناخشنودى خدا در ناخشنودى پدر.

هم چنین آن حضرت  صلى الله علیه و آله‏- در پاسخ به سؤال از حق پدر و مادر بر فرزندانشان- فرمود :

 « هُما جَنَّتُکَ ونارُکَ.»( الترغیب والترهیب:ج 3/ص316/ ح10.) آن دو، بهشت و دوزخ تو هستند.

هم چنین فرمود : 

«مَنْ‏ سَرَّهُ‏ أَنْ‏ یُمَدَّ لَهُ‏ فِی‏ عُمُرِهِ‏ وَ یُبْسَطَ لَهُ فِی رِزْقِهِ فَلْیَصِلْ أَبَوَیْهِ فَإِنَّ صِلَتَهُمَا مِنْ طَاعَةِ اللَّهِ.»( عدة الداعی و نجاح الساعی، ص: 85) کسى که دلش مى‏خواهد عمرش طولانى شود و روزى‏اش فراخ و گسترده گردد، باید به پدر و مادرش نیکى کند، چون رسیدگى به آنان! طاعت حق محسوب مى ‏گردد».

و به نقل از ابن مسعود-:

«عن رسولِ اللَّهِ صلى الله علیه و آله- وقد سَألَهُ ابنُ مَسعودٍ عَن أحَبِّ الأعمالِ إلَى اللَّهِ تعالى‏-: الصَّلاةُ على‏ وَقتِها. قلتُ:ثُمّ أیٌّ؟ قالَ: بِرُّ الوالِدَینِ.» ( الترغیب والترهیب:ج 3/ص314/ ح1.)پیامبر خدا صلى الله علیه و آله در پاسخ به سؤال [من‏] از محبوبترین کارها نزد خداوند متعال فرمود: نمازِ به وقت. عرض کردم: سپس چه؟ فرمود: نیکى به پدر و مادر.

امام على علیه السلام فرمود :

« بِرُّ الوالِدَینِ أکبَرُ فَریضَةٍ.»( غرر الحکم و درر الکلم، ص: 312)نیکى به پدر و مادر، بزرگترین وظیفه است.

امام زین العابدین علیه السلام‏ نیز در دعا براى والدین خود فرمود :

 « اللّهُمّ اجعَلْنی أهابُهُما هَیبَةَ السُّلطانِ العَسُوفِ، وأبَرُّهُما بِرَّ الامِّ الرَّؤوفِ، واجعَلْ طاعَتی لِوالِدَیَّ وبِرِّی بهِما أقَرَّ لِعَینَیَّ مِن رَقدَةِ الوَسنان، وأثلَجَ لِصَدری مِن شِربَةِ الظَّمآنِ؛ حتّى‏ اوثِرَ على‏ هَوایَ هَواهُما.» (الصحیفة السجّادیّة: الدعاء 24)بار خدایا! مرا چنان گردان که از پدر و مادرم بترسم، مانند ترسیدن از سلطان بیرحم و با آنان مثل یک مادر مهربان خوشرفتار باشم و فرمانبردارى و نیکوکاریم به آنان را براى دیدگانم لذّتبخش‏تر از خوابى قرار ده که شخص بسیار خسته خواب گرفته از آن مى‏برد و براى سینه‏ام گواراتر از نوشیدن آبى که تشنه‏کام مى‏نوشد، تا خواسته آنان را بر خواسته خود برگزینم.

 هم چنین از امام صادق علیه السلام  نقل شده که آن حضرت :

«فی قَولِهِ تعالى‏:«وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»-: الإحسانُ أن تُحسِنَ صُحبَتَهُما، وأن لا تُکَلِّفَهُما أن یَسألاکَ شَیئاً مِمّا یَحتاجانِ إلَیهِ وإن کانا مُستَغنِیَینِ».( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 157) درباره آیه «و به پدر و مادر نیکى کنید»- فرمود: نیکى کردن، این است که با آنان خوشرفتارى کنى و اجازه ندهى که مجبور شوند آنچه را نیاز دارند اظهار کنند و از تو بخواهند، اگرچه بى‏نیاز باشند [بلکه پیش از آنکه مجبور به اظهار نیاز خود شوند آن را برطرف ساز].

هم چنین در حدیثی دیگر از امام صادق علیه السلام این گونه وارد شده است که فرمودند :

 « بَرُّوا آباءکُم یَبَرَّکُم أبناؤکُم».( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 554) با پدرانتان خوش رفتار باشید، تا فرزندانتان با شما خوشرفتارى کنند.

امام رضا علیه السلام نیز فرمود :

« إنّ اللَّهَ عَزَّوجلَّ ... أمَرَ بِالشُّکرِ لَهُ ولِلوالِدَین، فمَن لَم یَشکُرْ والِدَیهِ لَم یَشکُرِ اللَّهَ».( عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏1، ص: 258) خداوند عزّوجلّ ... به سپاسگزارى از خود و پدر و مادر فرمان داده است. پس هر که از پدر و مادرش سپاسگزارى نکند، از خداوند سپاسگزارى نکرده است.

ضرورت آموزش احترام و نیکی به والدین

ضرورت آموزش احترام و نیکی به والدین

 

یکی از معارفی که لازم و ضروری است از آغاز دوران کودکی به فرزندان آموزش داده شود رعایت حقوق مربوط به والدین است ، از آن جا که از همان دوران ابتدایی حیات اجتماعی کودکان ملکات رفتاری در آن ها شکل می گیرد لازم است که یکی از اصلی ترین آموزه های اجتماعی که همان نحوه ارتباط با والدین است به آنها آموزش داده شود ، چرا که بر اساس آموزه های الهی همین رعایت حقوق والدین در رشد و تکامل معنوی فرزندان تاثیر بسیار مهمی دارد تا جایی که در روایات آمده است : امام صادق علیه السلام فرمود : 

«بَرُّوا آباءکُم یَبَرَّکُم أبناؤکُم.» .( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏5، ص: 554)  با پدرانتان خوش رفتار باشید، تا فرزندانتان با شما خوشرفتارى کنند.

 و اگر والدین از این امر غافل شوند این غفلت موجب سلب تعالیم در ارتباط صحیح با والدین شده و به مرور زمان منجر به نقص قوانین الهی و تعدی ازآنها که همین امر موجب سلب توفیقات عظیم از فرزندان می شود .

باید دانست رعایت حقوق والدین آن اندازه واجب  و ضروری است که جز در مواردی خاص که در تعارصض با حکم خداست  اجازه ترک آن داده نشده است .

امام باقر علیه السّلام فرمود:

«ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَحَدٍ فِیهِنَ‏ رُخْصَةً أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ»( الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 162) امام باقر علیه السّلام فرمود: سه چیز است که خداى عز و جل نسبت بآنها مخالفت رخصت نفرموده: رد امانت به نیکو کار و بدکردار و وفاء بپیمان نسبت به نیکوکار و بدکردار و خوشرفتارى با پدر و مادر، نیکوکار باشند یا بدکردار.

امام رضا علیه السلام  نیز فرمودند :

«بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَاجِبٌ وَ إِنْ کَانَا مُشْرِکَیْنِ وَ لَا طَاعَةَ لَهُمَا فِی مَعْصِیَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ »( عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص: 124) نیکى بپدر و مادر واجب است هر چند مشرک باشند، امّا طاعتشان در امرى که معصیت خداى عزّ و جلّ است جایز نیست،

براین اساس لازم است به فرزندان خود بیاموزیم که چگونه به والدینشان احترام گذاشته و حقوق آنها را رعایت کنند .

اثبات وجود خدا برای کودکان

اثبات وجود خدا برای کودکان 

در دوران ابتدایی شکل گیری شخصیت کودک لازم است نسبت  به آموزش تعالیم زیربنایی حیات انسانی به فرزندان توجه ویژه ای داشت ، چرا که اگر آن تعالیم زیربنایی در دوران کودکی  به آنها آموزش داده نشود یادگیری آن در سایر دوران ها بسیار سخت بوده و چه بسا بعید باشد که آنها را فراگرفته و عملیاتی کند. لذا لازم است والدین در همان زمان های ابتدایی تربیت کودکان آنها را مورد تعلیم آداب  ضروری دین قرار دهند  .

یکی از مهمترین و زیربنایی ترین تعالیم آموزشی به کودکان که رعایت آن از مهمترین حقوق هر انسانی نسبت به خدای متعال است اعتقاد به وحدانیت و فهم وجود خدای متعال است  ، از همین رو است که لقمان علیه السلام  هنگام موعظه به فرزندش اولین امری را که مورد توجه قرار می دهد شرک نورزیدن به خداست خدای متعال فرمود : 

﴿وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ یَعِظُهُ یا بُنَیَّ لا تُشْرِکْ بِاللّهِ إِنَّ اَلشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیمٌ﴾ (سوره لقمان ، آیه 13 ) (به خاطر بیاور) هنگامی را که لقمان به فرزندش -در حالی که او را موعظه می‌کرد- گفت: «پسرم! چیزی را همتای خدا قرار مده که شرک، ظلم بزرگی است.»

لذا والدین نیز لازم است در همان سنین ابتدایی شکل گیری شخصیت فرزندانشان با استفاده از براهین ساده عقلی  و استدلالات تجربی مسیری را برای این که کودکشان وجود داشتن و وحدانیت خدای متعال را درک کند ارائه دهند . به همین مناسبت برخی امور را که می تواند در این رابطه راهکشا باشد را به صورت مختصرذکر می کنیم .

یکی از راه هایی که می توان از آن برای اثبات بوجود آورنده برای عالم هستی استدلال نموده تا فرزندان متوجه خالق عالم هستی شوند ، برهان نظم است ، این برهان اثبات خدا خیلی سنگین نیست و می توان آن را به صورت خیلی ساده به کودکان آموخت . برای این کار ابتدا لازم است نظم را در قالب یک مثال ساده به کودکان بفهمانیم ، به این صورت که به او بگوییم : « فرزندم به این خانه که در آن زندگیمی کنیم نگاه کن ! چرا ما می توانیم در  آن زندگی کنیم ، (شاید بگوید چون خانه اتاق و در و ... دارد ) به او می گوییم اگر خانه در نداشت می شد در آن زندگی کرد یا نه ؟ او می گوید : نه و هم چنین باقی اموری که در ساخت خانه دخیل اند را نام می بریم و در آخر به او می گوییم : فرزندم اگر همه این ها بودند اما جایشان در جای فعلی آنها نبود چه طور؟ او می گوید که نمی شود ! این جا به او می گوییم که اگر اجزاء یک مجموعه به صورت منظم در کنار هم قرار نگیرند نمی توان از آن استفاده کرد و همین امر را « نظم » می نامند ! »

این جا کودک معنا و ضرورت نظم را فهمیده است و تنها لازم است که از او بپرسیم این نظم که آن را فهمیده است آیا خود به خود بوجود آمده یا کسی آن را به او داده است ، وقتی که به او فهماندیم که هر مجموعه منظمی احتیاج به یک نظم دهنده ای دارد در این هنگام به همین صورت مذکور خلقت آسمان ها و زمین را برای او مثال می آوریم و قدم به قدم مراحلی که ذکر شد را برای او ذکر می کنیم تا کودک به وجود نظم دهنده ای که مافوق همه هستی است با قدرت عقلی اش پی ببرد و در نهایت به او می گوییم آن نظم دهنده ای که آن را اثبات کردیم همان وجودی است که خالق ما و خدا نام دارد .

و به همین نحو لازم است تا با دعوت کردن از کودک به تفکر در خلقت آسمان ها و زمین و سایر موجودات او را مشغول به فکر کردن و استفاده از قدرت عقلی اش کنیم تا به مرور زمان قدرت عقلی او بیشتر شده و مورد ربوبیت خاصه خالق متعال قرار بگیرد .

این بیانات که ذکر شد دستور العمل فکری و عقلی ای است که خدای متعال در قرآن کریم آن را برای اثبات خالق ارائه داده است  آن جا که فرمود :

﴿إِنَّ فِی خَلْقِ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ اِخْتِلافِ اَللَّیْلِ وَ اَلنَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی اَلْأَلْبابِ * اَلَّذِینَ یَذْکُرُونَ اَللّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ اَلنّارِ ﴾ (سوره آل عمران ، آیه 190و191 )   مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‌های (روشنی) برای خردمندان است .همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!

مشاهده می شود که در این آیات خدای متعال بعد از این که داستان اولوالالباب را ذکر می کند که ایشان در خلقت آسمانها و زمین تفکر می کنند و بعد از آن است که به حق بودن خلقت آنها پی برده و به خالق آن پی می برند و آن را تصدیق می کنند .

آموزش آداب غذا خوردن با ذکر خدا به کودکان

آموزش آداب غذا خوردن با ذکر خدا به کودکان     

 

یکی از دستور العمل های دین مبین اسلام که انسان را در مسیر تعالی قرار می دهد توجه ویژه به غذا خوردن است ، این توجه دایره وسیعی را شامل می شود ، از توجه به نوع غذا که حلال است یا حرام تا این که آن غذا با چه حالاتی خورده شود . در این رابطه یکی ازمراقبت های اصلی که از همان کودکی لازم است فرزندان خود را بر رعایت آن آموزش دهیم ذکر خدا را بردن است ، یعنی هنگامی که خواستند غذا بخورند ابتدا نام خدا که منعِم اصلی ایشان است را بر زبان بیاورند و بعد از آن اقدام به غذا خوردن کنند .

برای آموزش این کار ابتدا لازم است کودکان را از لحاظ فکری آماده کنیم به این که نعمت دهنده اصلی که خدای متعال است را به آنها متذکر شویم و بعد از آن این دستور العمل رسول اکرم صلی الله علیه و آله  را برای ایشان با زبان کودکانه بخوانیم :

  پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله و سلم به امیر المؤمنین علی علیه السلام فرمود یا علی  وقتی  سر  سفره برای غذا خوردن  نشسته ای  یکی  از آداب  این است که با بسم الله غذا خوردن را شروع کنی  

« یَا عَلِیُ‏ إِذَا أَکَلْتَ‏ فَقُلْ‏ بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ وَ إِذَا فَرَغْتَ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ فَإِنَّ حَافِظَیْکَ لَا یَسْتَرِیحَانِ مِنْ أَنْ یَکْتُبَا لَکَ الْحَسَنَاتِ حَتَّى تَنْبِذَهُ عَنْکَ.»(مکارم الأخلاق، ص: 142)   یا على بهنگام غذا خوردن: (بسم اللَّه) و بعد از غذا (الحمد للَّه) بگو، که فرشتگان موکل بر تو تا پایان غذا از نوشتن ثواب براى تو بیکار نمانند.

ای فرزندم    وقتی سر سفره خواستی لقمه ای برای خوردن برداری  بگو« بِسْمِ‏ اللَّهِ » و وقتی هم دست از غذا  برمی داری  بگو« الْحَمْدُ لِلَّهِ »، اگر این دو کار  را انجام دهی ملائکه کرام الکاتبین که حافظین  انسان اند و کرامات تو را می نویسند تا هنگامی که سفره را از  خود دور  نکرده ای برای تو حسنه می نویسند  .

فرزندم با این کار  رنگ خدا به لقمه هایت می زنی  و با تکرار این کار خدایی می شوی  .

  این دستورات  بسیار سازنده اند به شرط این که  انسان به آنها عمل کند  یعنی  هنگام غذا خوردن خودش را سر سفره ی خدا ببیند ، با  یاد و نام خدا شروع و با یاد و نام خدا نیز تمام کند

 آموزش  این تعلیم ارزشمند و تذکر صحیح آن کافی است تا عمری فرزندمان را با توجه سر سفره خدا بنشانیم و درب هزاران رحمت الهی را به روی او بگشاییم و خدا می داند که همین امر چه تاثیری در حیات او خواهد داشت .